ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΗΘΩΝ ΚΑΙ ΕΘΙΜΩΝ (από θρησκευτικής πλευράς)

ΝΟΜΟΥ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ

ΑΡΓΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1968

 

 

ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΣ

 

Την Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζουν οι τακτικές ακολουθίες και νηστείες του χριστιανού, ακόμα και από λάδι..

Από την 7^η μμ έως και την 9.30 μμ γίνονται εκκλησιαστικές ακολουθίες όπου ψάλεται η λειτουργία της επόμενης ημέρας.

Τα παιδιά παίζοντας εις τις γειτονιές εκφράζουν χαρακτηριστικώς τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας ως εξής:

Μεγάλη Δευτέρα … Ο Χριστός με τη μαχαίρα

Μεγάλη Τρίτη … Ο Χριστός εκρύφθη

Μεγάλη Τετάρτη … Ο Χριστός εχάθη

Μεγάλη Πέμπτη … Ο Χριστός ευρέθη

Μεγάλη Παρασκευή … Ο Χριστός στο καρφί

Μεγάλο Σάββατο … Ο Χριστός στο τάφο

Μεγάλη Κυριακή … ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ

 

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ

Την ημέραν αυτήν τα παιδιά, σηκωμένα πρωί πρωί λέγουν το «Σήμερον μαύρος ουρανός, σήμερον μαύρη μέρα. Σήμερον όλοι θλίβοντες και τα βουνά λυπούνται κτλ (όπως το Λάζαρο).

Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τα κουλούρια (λαδένια, βουτυρένια) για την αγάπη του Χριστού, ευχόμενες καλοφαγομένα. Άξιον παρατηρήσεως είναι ότι το κουλούρι της Παναγίας, το οποίον ψημένο πλέον το τοποθετούν εις τα εικονίσματα επί σαράντα ημέρες, το φτιάχνουν πρώτο. Την ιδίαν ημέραν συνήθως βάφουν και τα αυγά κόκκινα. Βάφουν πρώτα το αυγό του σπιτονοικοκύρη, το οποίον δυνατόν να είναι ξύλινο. Εις τα αυγά δίδουν ωρισμένας χρωματικάς παραστάσεις με θρησκευτικό περιεχόμενον, τοποθετώντας εις το αυγό χάρτινα αντικείμενα τοιούτων παραστάσεων.

Το βράδυ της ιδίας ημέρας αναγιγνώσκονται από του ιερέα εις την εκκλησία τα 12 ευαγγέλια και οι πιστοί με αναμμένα κεριά (μαύρα) προσεύχονται.

Καθ’ όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα οι καμπάνες από του απογεύματος κτυπούν πένθιμα.

 

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Κατά την Μ. Παρασκευή οι καμπάνες κτυπούν νεκρικά. Οι πιστοί δεν εργάζονται διότι πενθούν, δεν ανάβουν φωτιές, ούτε ξυρίζονται και δεν τσουκρούν τα ποτήρια με κρασί γιατί δεν θέλουν να χυθεί αίμα. Κατά τις απογευματινές ώρες οι χριστιανοί επισκέπτονται τους επιταφίους όσο το δυνατόν περισσότερων ενοριών.

Από πρωίας της ιδίας ημέρας τα παιδιά εκάστης ενορίας, επισκέπτονται ενωρίς τα σπίτια και ζητούν λουλούδια για να στολίσουν το τάφο του Χριστού. Τα λουλούδια έχουν χρώμα λευκό και άλλα μωβ με τα οποία στολίζουν τον επιτάφιο, τουλάχιστον μέχρι το μεσημέρι.

Την εσπέραν της Μ. Παρασκευής έτοιμοι πλέον οι επιτάφιοι, κατά την 9^ην μμ εμφανίζονται όλα μαζί εις την Κεντρικήν πλατείαν, δια βράβευσιν, από τους πιστούς των ενοριών.

Ο στολισμός του επιταφίου έπεται της σταυρώσεως του Κυρίου υπό του ιερέως κατά την εσπέρα της Μ. Πέμπτης. Την ώρα της σταυρώσεως σβήνουν τα φώτα της εκκλησίας. Εις τον εσταυρωμένον πρώτα ο ιερεύς προσφέρει στέφανο επί της κεφαλής αυτού. Εις το τέλος οι πιστοί ασπάζονται με αναμμένα μαύρα κεριά. Κατά την πορεία και επιστροφή του επιταφίου ο ιερεύς και η σχολική χορωδία, Δημοτικού Σχολείου, ψάλλουν το (η ζωή εν τάφω κτλ).

Οι πιστοί των καθ’ οδών οικιών απ’όπου περιέρχεται ο επιτάφιος κατευθυνόμενος προς την κεντρικήν πλατείαν, κρατούν αναμμένα μαύρα κεριά, λιβανιές αναμμένες και κάμνουντας τον σταυρό των θαυμάζουν και καμαρώνουν τα ακολουθούμενα τον επιτάφιο λευκά μικρά αγγελουδάκια.

Επιστρέφοντας τον επιτάφιο συνεχίζεται μέχρι τέλους η θεία λειτουργία. Οι χριστιανοί όλοι ασπάζονται τον επιτάφιο και ευχόμενοι ο ένας στον άλλον «Χρόνια Πολλά και Καλή Ανάσταση» αποχωρίζονται.

Κατά πληροφορίες εκ του Δ. Μπαμπαλιάρου γεωργού ετών 69, η περιφορά του επιταφίου εγένετο πέριξ της εκκλησίας εκάστης ενορίας ψαλλομένου από παιδιά το «Κύριε ελέησον».

 

ΜΕΓΑΛΟΝ ΣΑΒΒΑΤΟΝ

Οι καμπάνες των εκκλησιών κτυπούν καθ’ όλην την ημέραν νεκρικώς. Η εκκλησία από της Μ. Παρασκευής και κυρίως το εικονοστάσιον και η μεσαία Πύλη καλύπτονται από μαύρο πένθιμο πανί. Την ημέραν αυτή σφάζουν το αρνί δια την αγάπη του Χριστού, ευχόμενοι οι άνθρωποι «καλό φαγομένο και Καλή Ανάσταση».

Εις το κατώφλι ή εις το λεγόμενον «πρέκι» της κεντρικής εξώπορτας του σπιτιού φτιάχνουν, με αίμα του σφαχθέντος αρνιού, έναν σταυρόν.

Το βράδυ ολίγον προ της Αναστάσεως του Κυρίου υπό του ιερέως, εις την εκκλησία, δίδεται τον Άγιον Φως με σβημένα τα φώτα της εκκλησίας.

Ο ιερεύς βγαίνει εις την Ωραία Πύλη τεντώνοντας το χέρι του προς τα επάνω κρατώντας το μαύρο (μαύρο κερί ονομάζει ο λαός το της μέλισσας) αναμμένο κερί, του οποίου το φως το έχει πάρει εκ του κεριού (αναμμένου από την αρχή της λειτουργίας) της Αγίας Τραπέζης.

Εδώ γίνεται μάχη ποιος θα πάρει πρώτος από τον ιερέα το Άγιο Φως. Μετά ταύτα ο ιερεύς ανασταίνει τον Κύριο, οι καμπάνες κτυπούν χαρούμενα και οι πιστοί χαιρετιούνται ευχόμενοι «ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ».

Οι πιστοί μεταφέρουν με τα μαύρα και άσπρα κεριά το Άγιο Φως και με τον καπνό αυτού του φωτός σχηματίζουν σταυρόν εις την πόρτα, δίπλα του κόκκινου από το αίμα του αρνιού σταυρόν.

Με το Άγιο Φως ανάβουν το κανδήλι και κρατούν αυτό (το κερί με το φως όσω το δυνατόν περισσότερο χρόνο) αναμμένο.

Μετά ταύτα τρώγουν τη λεγόμενη μαγειρίτσα και τσουγκρίζοντας τα ποτήρια με το κρασί, ψάλλουν στο τραπέζι το Χριστός Ανέστη.

Κατά πληροφορίες εκ του πατρός μου, ετών 60 γεωργού, οι πιστοί έπαιρνον παλαιότερα εις την εκκλησίαν, αυγά και κουλούρια, και μετά την ανάσταση έτρωγαν τα αυγά και τα κουλούρια έξω από την εκκλησία, αφού εφιλιόντουσαν όλοι, ξένοι και μη, στα χείλη για την αγάπη του Χριστού, εξ’ ου έχομεν και το τραγούδι «Χριστός Ανέστη μάτια μου και έλα να φιληθούμε κτλ».

 

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

 

 

 

 

Κατά τας αυτάς πληροφορίας την Ημέραν της Αναστάσεως παλαιότερα έψηνον το αρνί στη σούβλα ακόμη και σήμερον εν εκτάσει. Κατά την ώραν του ψησίματος έλεγον το «ψήσου γίδα, ψήσου και ροϊδοκοκκινήσου όσπου να έρθει ο κράσος να σε ξεκοκκαλιάσω» και ψάλλουν οικογενειακώς το Χριστός Ανέστη, έτρωγαν.

Ο νοικοκύρης του σπιτιού κατά το μεσημεριανό φαγητό της ημέρας αυτής, κόβει την πασχαλινή κουλούρα με το κόκκινο αυγό εις το μέσον αυτής, την οποίαν η νοικοκυρά έχει φτιάξει με τα χέρια της από την Μ. Πέμπτη.

Το απόγευμα της Μεγάλης Κυριακής οι χριστιανοί πηγαίνουν στην εκκλησία δια την αγάπη του Χριστού.

 

 

 

Κατά πληροφορίες εκ της μητρός μου, ετών 53, παλαιότερα έκαιον την ημέρα της Αναστάσεως τον λεγόμενον κρεμασμένον εις δέντρον Ιούδα με εφλέκτους ύλας, καθ’ όμοιον περίπου τρόπον με τον σημερινόν Ιούδα εις περιοχάς της Κρήτης.

 

 

Πηγή

Λαογραφικό Αρχείο και Μουσειακή Συλλογή του Πανεπιστημίου Αθηνών –

Αρχείο πρωτογενούς λαογραφικής ύλης – Συλλογή χειρογράφων