Το Ηραίο του Άργους

Ο αστρονομικός προσανατολισμός και η χρονολόγησή του

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ, archaiologia.gr

Το Ηραίο του Άργους βρίσκεται σε ένα λόφο στα νοτιοδυτικά του όρους Εύβοια στο δρόμο που συνδέει τις Μυκήνες με τη σύγχρονη πόλη του Άργους. Από το σημείο αυτό εποπτεύει τον αργολικό κάμπο καθώς και την αρχαία ακρόπολη της περιοχής, τη Λάρισα.

Ιστορία

Σύμφωνα με τον Παυσανία, το Ηραίο απέχει 15 στάδια από τις Μυκήνες. Κατά το μύθο η Εύβοια, η Πρόσυμνα και η Ακραία ήταν τροφοί της θεάς Ήρας και κόρες του ποταμού Αστερίωνα. Το όνομα της Εύβοιας δόθηκε στην περιοχή γύρω από το ναό της Ακραίας, στον απέναντι λόφο, ενώ Πρόσυμνα ονομαζόταν η προϊστορική πόλη κάτω από το λόφο του Ηραίου.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στον ευρύτερο χώρο του ιερού έχουν αποκαλύψει ποικιλία ευρημάτων των ελλαδικών χρόνων αλλά και νεολιθικά, κυρίως θολωτούς και θαλαμοειδείς τάφους. Από τα ευρήματα αυτά προκύπτει ότι ο χώρος του Ηραίου ήταν σε χρήση πολύ πριν αυτό κατασκευαστεί. Πιθανολογείται ότι στην ίδια θέση προϋπήρχε μυκηναϊκή ακρόπολη ή και ανάκτορο. Ο πρώτος ναός της Ήρας κτίστηκε περίπου το 680 π.Χ.

Μετά την καταστροφή της Πρόσυμνας από τους Αργείους τον 6ο αιώνα π.Χ., το Ηραίο περιήλθε στην κυριαρχία του Άργους και αποτέλεσε το κέντρο λατρείας της θεάς Ήρας στον ελλαδικό χώρο. Ο Όμηρος αναφέρεται στην Ήρα με το προσωνύμιο Αργεία και γι’ αυτό το Άργος αποτέλεσε την αφετηρία για την εξάπλωση της λατρείας της και στην υπόλοιπη χώρα.

Το 468 π.Χ. ο διοικητικός έλεγχος του Ηραίου έχει αναχθεί σε μείζον πρόβλημα στις σχέσεις ανάμεσα στο Άργος και τις Μυκήνες και αποτελεί πηγή προστριβών ανάμεσά τους. Η διαμάχη αυτή σε συνδυασμό με τη συμμαχία των Μυκηνών με την παραδοσιακή αντίπαλο του Άργους, τη Σπάρτη, οδηγούν στην πολιορκία και τη μετέπειτα καταστροφή της πόλης των Μυκηνών από τους Αργείους ανάμεσα στα 468-463 π.Χ. (σημ. 1).

Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο η λατρεία της Ήρας συνεχίστηκε. Αυτό αποδεικνύεται από πολλές αυτοκρατορικές αφιερώσεις που έχουν βρεθεί ως ευρήματα σε ανασκαφές. Παράλληλα με τη συνέχιση της χρήσης του ιερού, οι Ρωμαίοι το επέκτειναν κτίζοντας επιπλέον εγκαταστάσεις στο χώρο του.

Το Ηραίο του Άργους ανακαλύφθηκε το 1831 από τον Βρετανό συνταγματάρχη Gordon. Από τότε πολλοί ερευνητές και αρχαιολόγοι έχουν εργαστεί στο χώρο του ναού με σημαντικότερους τον C.W. Blegen και τον P. Amandry.

Η εικόνα 2 παρουσιάζει τη γραφική αναπαράσταση του Ηραίου κατά την περίοδο της ακμής του. Διακρίνεται ο ναός του 5ου αιώνα π.Χ., το νεότερο επίπεδο του Ηραίου και το μεγάλο βαθμιδωτό ανάλημμα που οδηγούσε σε αυτόν. Στο βάθος και στο υψηλότερο παλαιό επίπεδο διακρίνονται τα ερείπια του πρώτου ναού της γεωμετρικής περιόδου.

Προηγούμενες μελέτες του αστρονομικού προσανατολισμού του Ηραίου

Ο προσανατολισμός του Ηραίου του Άργους αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας παλαιότερα. Ο Άγγλος αρχιτέκτονας Francis Penrose (1817-1903), στα τέλη του 19ου αιώνα, μελέτησε τον προσανατολισμό τόσο του παλαιού ναού (του 7ου αιώνα π.Χ.) όσο και του νεότερου.

Προσδιόρισε ως πιθανή ημερομηνία θεμελίωσης του παλαιού ναού την 24η Οκτωβρίου 1830 π.Χ., την οποία συνδέει με την ανατολή του Αντάρη (α Scorpii), ή τον Φεβρουάριο του 1300 π.Χ., αν συνδέεται με τη δύση του α της Παρθένου-Στάχυς.

Παράλληλα προσδιόρισε τον προσανατολισμό του ναού ίσο με 107°50′.

Για τον νεότερο ναό ο Penrose υπολόγισε τον προσανατολισμό του ίσο με 105°59′ και προσδιόρισε ως ημέρα θεμελίωσης την 21η Φεβρουαρίου του 425 π.Χ. (σημ. 2). Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται ο προσδιορισμός του αστρονομικού προσανατολισμού και η χρονολόγηση του νεότερου ναού, με την εφαρμογή μιας καινοτόμου αστρογεωδαιτικής μεθοδολογίας και τη χρήση σύγχρονων γεωδαιτικών οργάνων μέτρησης ακριβείας.

 

Περισσότερα ΕΔΩ