Πως το τσουνάμι της Αμοργού το 1956 έγινε αντιληπτό στη περιοχή του Ναυπλίου

Πως το τσουνάμι της Αμοργού το 1956 έγινε αντιληπτό στο Ναύπλιο

Στις 9 Ιούλιου 1956,στις 3:11, ένας ισχυρός σεισμός της τάξεως 7,5R χτυπά την Αμοργό.

Ο καταστροφικός σεισµός στο κεντρικό Αιγαίο έπληξε

την Αµοργό, τη Σαντορίνη, την Ανάφη, την Αστυπάλαια, την Ίο, την Πάρο, τη Νάξο, την Κάλυµνο, τη Λέρο, την Πάτµο και τους Λειψούς.

Οι πρόσφατες σεισμικές δονήσεις στη Κεφαλονιά μου θύμισαν ένα άρθρο που είχα διαβάσει το 2008 στον «Αναγνώστη Πελοποννήσου» με τίτλο «Τσουνάμι στο Ναύπλιο» και υπέρτιτλο «Πως τα τεράστια κύματα από το σεισμό της Αμοργού, έφτασαν το 1956 στο Ναύπλιο».

Βρήκα τη δημοσίευση και η αναζήτηση για περισσότερα στοιχεία ξεκίνησε…

seismos amorgou1 — Ο σεισμός στην Αμοργό, 1956

Στις 9 Ιούλιου 1956,στις 3:11, ένας ισχυρός σεισμός της τάξεως 7,5R χτυπά την Αμοργό. Ο καταστροφικός σεισµός στο κεντρικό Αιγαίο έπληξε την Αµοργό, τη Σαντορίνη, την Ανάφη, την Αστυπάλαια, την Ίο, την Πάρο, τη Νάξο, την Κάλυµνο, τη Λέρο, την Πάτµο και τους Λειψούς.

Στις 24 Απριλίου, μία ημέρα πριν την εκδήλωση του κύριου σεισμού, έγινε προσεισμός (Μ=4,9). Ο μεγαλύτερος από τους μετασεισμούς που ακολούθησαν έγινε 13min μετά τον κύριο σεισμό (Μ=6,9).

Συνολικά 529 οικίες καταστράφηκαν, 1482 υπέστησαν σηµαντικές βλάβες και 1750 ελαφρές βλάβες. 53 άτοµα σκοτώθηκαν και 100 τραυµατίστηκαν.

Το σεισµό ακολούθησε σεισµικό θαλάσσιο κύµα (tsunami) µε σηµείο εκκίνησης την τάφρο στις νοτιοανατολικές ακτές της Αµοργού και µε ύψος 25µ. στην Αµοργό, 20µ. στην Αστυπάλαια, 10µ. στη Φολέγανδρο, 5µ. στους Λειψούς µέχρι και τη Χίο και Ρόδο (0,15µ).

Τα πιο καταστροφικά και πολυάριθμα τσουνάμι στατιστικά συμβαίνουν στους ωκεανούς και συγκεκριμένα στον Ινδικό και στον Ειρηνικό. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια υπάρχει συστηματική καταγραφή των κυμάτων τσουνάμι που έχουν χτυπήσει τη μεσόγειο θάλασσα και συγκεκριμένα το νοτιοανατολικό τμήμα της. Υπολογίζονται γύρω στα 300 τσουνάμι και έχουν συμβεί τα τελευταία 3500 χρόνια.

Οι πιο ευάλωτες περιοχές της Ελλάδας για δημιουργία κύματος τσουνάμι είναι οι εξής:

Η περιοχή του Κορινθιακού κόλπου
Ο Ευβοϊκός κόλπος
Και, η θαλάσσια περιοχή νοτιανατολικού Αιγαίου-Κρήτης

Ως τα πιο καταστροφικά τσουνάμι στην Ελλάδα θεωρούνται:

17ος αιώνας π.Χ Σαντορίνη, έκρηξη ηφαιστείου

365 μ.Χ , Κρήτη, σεισμός 8 Richter
1303 μ.Χ, ανατολική Μεσόγειος, Ελληνικό νησιωτικό τόξο.

Ο σεισμός στις 09/07/1956 στην Αμοργό προκάλεσε μια σειρά από υποθαλάσσιες κατολισθήσεις που αυτές με τη σειρά τους προκάλεσαν ένα πολύ ισχυρό τσουνάμι που διαδόθηκε στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και γενικά στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Το συγκεκριμένο τσουνάμι ήταν το πρώτο που μελετήθηκε εκτενώς στην σύγχρονη περίοδο αλλά και το πιο καταστρεπτικό των τελευταίων ετών.

kalymnos — Η θάλασσα εισχωρεί
στην προκυμαία της Καλύμνου.

«Κατά αξιόπιστες πληροφορίες του µηχανικού του ∆ήµου της Καλύµνου 13 λεπτά µετά το σεισµό άρχισε η υποχώρηση της θάλασσας, η οποία σε ορισµένες περιοχές έφθασε τα 200µ. από τις ακτές. Μετά από 5 λεπτά έφθασε στο Καντούκι το πρώτο κύµα κινούµενο µε αστραπιαία ταχύτητα από Α προς ∆ και ακολούθως τα άλλα δύο που κατέκλυσαν το πεδινό µέρος της νήσου σε βάθος 200µ. Το κύµα έφθασε σε ύψος 3,60µ. Σε µερικά σηµεία η στάθµη της θάλασσας κατήλθε κατά 2,5µ περίπου και σε άλλα ανήλθε κατά 5,5µ περίπου.

kalymnos1 — Το ρολόι της μητρόπολης στην Πόθια
της Καλύμνου σταμάτησε στην πρώτη σεισμική
δόνηση.

Εις τον οικισµό Ποθαία η θάλασσα αρχικά υποχώρησε και εν συνεχεία επανήλθε µε υπερυψωµένη στάθµη και κατέκλυσε τα παραλιακά οικήµατα προξενώντας σοβαρές ζηµιές. Σηµειώθηκαν τρεις διαδοχικές υποχωρήσεις της θάλασσας, εκ των οποίων η τρίτη ήταν µεγαλύτερη. Κατά την υποχώρηση τα ύδατα παρέσυραν ζώα, δένδρα, σκεύη και κουφώµατα οικιών σε απόσταση 1000 – 1500µ.

Σε µερικά σηµεία παρατηρήθηκε πρόσχωση της παραλίας, στα περισσότερα όµως απογύµνωση του εδάφους. … Η ορµή των υδάτων ήταν τόσο µεγάλη, ώστε τεχνητοί ογκόλιθοι προοριζόµενοι για την επισκευή του λιµένος ευρισκόµενοι 100µ. περίπου εντός της ξηράς, υπέστησαν σοβαρές ζηµιές. Περισσότερα από 30 αλιευτικά σκάφη και ένα µεγάλο ιστιοφόρο παρασύρθηκαν. Τρία άτοµα πνίγηκαν και µια µεγάλη έκταση καλλιεργίσιµης γής αχρηστεύθηκε από την κατάκλυση της θάλασσας.

astypalaia — Το τσουνάμι φτάνει και στην Αστυπάλαια.

Στην Αστυπάλαια (Λειβάδι) η στάθµη της θάλασσας µε τη λήξη του σεισµούκατήλθε περί τα 5µ. και τα ύδατα απεσύρθησαν αρχικά σε απόσταση 100µ. και ακολούθως επροχώρησαν σε βάθος 400µ. από την ακτή και µέχρι ύψος 4µ. Βυθίστηκαν 12 αλιευτικά σκάφη, κατεκλύσθησαν καλλιεργήσιµες εκτάσεις, παρασύρθηκαν περιουσίες και τραυµατίστηκαν δύο άτοµα.»

Aντιληπτό ακόμα και στο Ναύπλιο, είχε γίνει το τσουνάμι που δημιουργήθηκε το 1956 από τον σεισμό της Αμοργού, που «χτύπησε» νότια του Κυκλαδίτικου νησιού με 7,8 Ρίχτερ.

Διεθνής επιστημονική ομάδα από τα πανεπιστήμια της Νότιας Καλιφόρνιας, του Νορθγουέστερν (Σικάγου), του Πολυτεχνείου της Άγκυρας (ΜΕΤU) και του Πολυτεχνείου Κρήτης στην οποία συμμετείχαν οι πανεπιστημιακοί και ερευνητές, Εμίλ Οκαλ, Κώστας Συνολάκης, Αχμέτ Γιαλσινερ, Νίκος Καλλιγέρης, Μπουράκ Ούσλου, Σπύρος Φωτείνης, Βαγγέλης Βουκουβάλας, και Μαρία Γάσπαρη, εφάρμοσαν αριθμητικό μοντέλο προσομοίωσης για το κεντρικό και Νότιο Αιγαίο καταγράφοντας το ύψος των κυμάτων από το τσουνάμι σε Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Κρήτη και Τουρκία.

Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται στο kykladesnews.gr και είναι τρομακτικά, σχετικά με το τι συνέβη τότε.

Το τσουνάμι έφτασε μέχρι και τα 3.8 μ. στην ανατολική Κρήτη. Έγινε αντιληπτό σε Ναύπλιο, Εύβοια, Τήνο, Σύρο, Αστυπάλαια, Ανάφη, Σαντορίνη, Φολέγανδρο, Σίκινο,

Νάξο, Σάμο, Κω, Κάλυμνο, Νίσυρο, Λειψούς, Πάτμο, Τήλο, Χάλκη, Ρόδο, και ακόμη στην Τουρκία (Σμύρνη, Αλικαρνασσό).

Στα είκοσι μέτρα έφτασαν τα κύματα στην Αρκεσίνη της Αμοργού.

seismos amorgou4 — Χάρτης από Shebalin(1974)- Σχετικά με το πως ο σεισμός έπληξε το νοτιοανατολικό Αιγαίο.Οι διακεκκομένες γραμμές είναι οι ισόσειστες καμπύλες και συνδέουν περιοχές που είχαν ίδιες βλάβες ή άλλες επιπτώσεις από το ίδιο σεισμό.

Η μελέτη

Η επιστημονική ομάδα επισκέφθηκε όλα τα νησιά των Κυκλάδων, της Δωδεκανήσου, Κρήτη και Ανατολική Τουρκία, βρήκε αυτόπτες μάρτυρες, δηλαδή ανθρώπους που θυμόντουσαν καλά το τσουνάμι του 1956, τους πήραν συνεντεύξεις σύμφωνα με το πρωτόκολλο για διασταύρωση πληροφοριών αυτόπτων μαρτύρων σε έρευνες πεδίου.

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα παρ’ όλο που ο κ. Αμβράσης είχε δημοσιεύσει πίνακα με εκτιμήσεις της αναρρίχησης του κύματος σε διάφορα νησιά, δεν γνωρίζαμε την ακριβή τοποθεσία, ώστε να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις εκτιμήσεις σε ποσοτικές μελέτες του σεισμού.

Οι μελετητές μέτρησαν την αναρρίχηση του κύματος στα σημεία που τους υπόδειξαν οι μάρτυρες και ανίχνευσαν με GPS το ακρι¬βές σημείο της μέτρησης ώστε να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σε μοντελοποιήσεις και εκτιμήσεις μελλοντικού σεισμικού κινδύνου. Έτσι μάζεψαν πάνω από 65 μετρήσεις σε διάστημα 4 ετών.

«Για τον σεισμό του 1956 από τις εργασίες του αείμνηστου κ. Αγγ. Γαλανόπουλου και του κ. Νικολάου Αμβράση (νυν ακαδημαϊκού) γνωρίζαμε ότι ο σεισμός ήταν μεγέθους περίπου 7,5 και είχε προξενήσει τσουνάμι (τότε το ονόμασαν θαλάσσιο σεισμικό κύμα) στο κεντρικό Αιγαίο και ότι η αναρρίχηση του κύματος έφτασε πάνω από 25 μέτρα στην Αμοργό» επισημαίνει στο kykladesnews.gr ο Κώστας Συνολάκης, καθηγητής Φυσικών Καταστροφών Πολυτεχνείο Κρήτης.

«Για να εξηγήσουν το μεγάλο ύψος, και οι κ. Γαλανόπουλος και Αντωνόπουλος αλλά και ο κ. Αμβράσης είχαν προτείνει ότι ο σεισμός είχε προξενήσει υποθαλάσσιες κατολισθήσεις και αυτές προξένησαν τοπικά τσουνάμι. Επίσης προκλήθηκε τσουνάμι και από την τεκτονική μετατόπιση που παραμόρφωσε ένα κομμάτι 75 χλμ επί 40 χλμ του Αιγαίου. Δηλαδή τα κύματα που έπληξαν το Αιγαίο δήμιουργήθηκαν και με τους δύο τρόπους και μάλλον από περισσότερα από τρία σημεία στις Κυκλάδες».

seismos amorgou3 — Τα μέγιστα πλάτη κύματος του τσουνάμι της 9ηςΙουλίου 1956, όπως προσομοιώνονται με βάση το σενάριο του σεισμού. (Πηγή: Okal et al., 2009)

Η προσομοίωση

«Κατόπιν φτιάξαμε ένα αριθμητικό μοντέλο προσομοίωσης για το κεντρικό και Νότιο Αιγαίο για να απαντήσουμε διάφορα ερωτηματικά. Τι είδους αρχικό κύμα είναι συμβατό με αυτές τις μετρήσεις; Αν έγιναν κατολισθήσεις, πού μπορεί να έγιναν και πόσο μεγάλες ήταν; Με τις ποσοτικές μας μετρήσεις αναρρίχησης βαθμονομήσαμε το μοντέλο μας και έτσι μπορούμε να κάνουμε πιο ακριβείς εκτιμήσεις για τι είδους τσουνάμι μπορούν να προκληθούν στο Αιγαίο από παρόμοιους σεισμούς και κατολισθήσεις.

Κάποτε (όταν το αποφασίσει η Πολιτεία) αυτά τα στοιχεία θα βοηθήσουν στην παραγωγή χαρτών επικινδυνότητας ώστε να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι όταν γίνει το επόμενο τσουνάμι. Κρίνουμε απαραίτητο να γνωρίζουμε όλοι την γεωλογική ιστορία της χώρας μας, όπως κρίνουμε απαραίτητη την ενημέρωση και εκπαίδευση στα σχολεία για όλες τις πιθανές φυσικές καταστροφές. Σε μια καλά εκπαιδευμένη και ενημερωμένη κοινωνία δε παρατηρούνται φαινόμενα πανικού όπως με την τρομολαγνεία των τελευταίων εβδομάδων γιατί όλοι είναι προετοιμασμένοι».

Όπως επισημαίνεται η εργασία για το τσουνάμι της Αμοργού, έχει ήδη σταλεί για δημοσίευση, ενώ η μεθοδολογία της επιστημονικής ομάδας έχει ήδη κριθεί με τρεις δημοσιευμένες εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά για το τσουνάμι του 1946 στον Ειρηνικό – το ίδιο σκότωσε 165 ανθρώπους στην Χαβάη και την Αλάσκα.

Ο κ. Συνολάκης τέλος τονίζει; «Στην έρευνά μας για το 1946 πάλι είχαμε συνεργαστεί με τον κ. Οκάλ Γκάι μετρήσαμε αναρριχήσεις στο νησί Ουνιμάκ και στο Φόλς Πάς στην Αλάσκα, στην Ραϊστέα, το Χουαχίνε, την Μπόρα Μπόρα, την Φάτου Χίβα, την Νούκού Χίβα, την Χίβα Όα, την Ούα Που της Γαλλικής Πολυνησίας (Ταϊτή), το νησί του Πάσχα και τον νησί Χουάν Φερνάντες, επίσης γνωστό σαν το νησί του Ροβινσώνα Κρούσου. Και αυτό το τσουνάμι προκλήθηκε και από τεκτονική παραμόρφωση και από κατολίσθηση κοντά στο νησί Ούνιμακ στο αρχιπέλαγος Αλιούτ στον Βερύγκιο Πορθμό».

ΠΗΓΕΣ