Σήμερα παραθέτουμε ολόκληρη την επιστολή αντίδρασης και διαμαρτυρίας του Νικ Ι. Μπέρτου 

εφόρου της Ζ’ αρχαιολ. περιφέρειας σχετικά με την επιστροφή των αρχαιολογικών ευρημάτων της Ασίνης από την Σουηδία.

Συγκεκριμένα γράφει…

“ Προς

τον Κύριον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως

Κύριε Πρόεδρε,

Οι Σουηδοί ενήργησαν κατά το έτος 1926, όπως και προηγουμένως, ανασκαφάς εν Ασίνη της Αργολίδος. Τα εκ των ανασκαφών τούτων ευρήματα η τότε δικτατορία επέτρεψεν, δια Ν.Δ., εις αυτούς, να τα παραλάβωσιν εις Σουηδίαν, προς συγκόλλησιν και μελέτην, υπό τον ρητόν όρον να τα επιστρέψωσιν εντός τριών ετών.

Η προθεσμία της επιστροφής των ευρημάτων τούτων έχει ήδη λήξει από τον περασμένον Αύγουστον. Εν τω μεταξύ οι Σουηδοί εξεδήλωσαν την επιθυμίαν να τους χαρισθώσι μερικά εκ των ευρημάτων τούτων, όσα φυσικά ήθελον κριθεί άχρηστα δια τα Μουσεία και τας συλλογάς μας. Προς τούτο μάλιστα προσεφέρθησαν, αγνοούντες την Ελληνικήν νομοθεσίαν, να καταβάλωσι αυτοί τα έξοδα ταξιδίου εις Σουηδίαν, Ελλήνων αρχαιολόγων, ίνα επί τόπου κριθώσι και αποχωρισθώσι τα εις αυτούς μέλλοντα να προσφερθώσιν ως άχρηστα αρχαία αντικείμενα.

Το Υπουργείον της Παιδείας ώρισε δύο κατ’ Αρχάς και κατόπιν και τρίτον αρχαιολόγον ίνα εκτελέσωσι την αποστολήν ταύτην.

Μεταξύ των υπό του Υπουργείου ορισθέντων είναι και ο Έφορος της Ζ’ αρχαιολ. Περιφέρειας εις ην ανήκει η Ασίνη και όστις έτυχε να είναι ο γράφων τας γραμμάς ταύτας.

Παρουσθιασθείς εις τας προϊσταμένας αρχάς εδήλωσα ότι αδυνατώ να αναλάβω την τοιαύτην αποστολήν, διότι την θεωρώ αναξιοπρεπή και διότι είναι και παράνομος. Πράγματι, κύριε Πρόεδρε, είμαι ανίκανος ως Έλλην και δη αρχαιολ. υπάλληλος του κράτους, να ταξιδεύω με Σουηδικά χρήματα εις Σουηδίαν, δια να χαρίσω εις τους Σουηδούς αρχαία αντικείμενα. Και έχω την πεποίθησιν ότι εσάς θέλετε εκτιμήσει, …, την τοιαύτην μου αντίληψιν.

Αλλά και αν υποτεθή ότι ήθελε τις παρίδει την τοιαύτην του ζητήματος άποψιν, ουδέποτε είναι δυνατόν να παραμελήση την άποψιν του παρανόμου του ζητήματος.

Περί της αχρηστότητος των αρχαίων αντικειμένων αποφασίζει κατά τον νόμον το Αρχαιολ. Συμβούλιον, παμψηφεί. Ουδείς δε νόμος ομιλεί περί δικαιώματος του αρχαιολ. Συμβουλίου να μεταβιβάζη εις επιτροπήν το δικαίωμά του τούτο. Και ο λόγος είναι φανερός: θέλει να προφυλάξη τον αρχαιολογικόν μας θησαυρόν από ενδεχόμενην κατάχρησιν δια της μεθόδου της αχρηστότητος

Φυσικά οι ενεργούντες, όπως αναφέρω προς υμάς ανωτέρω, έχουν τον νόμον τούτον υπ’ όψει και με μίαν ευρυτάτην ερμηνείαν, ισχυρίζονται ότι οι αποστελλόμενοι εις Σουηδίαν αρχαιολόγοι θα αποχωρίσωσι τα κατά την κρίσιν των άχρηστα και επιστρέφοντες θα εισηγηθώσι περί αυτών εις το αρχαιολ. συμβούλιον, το οποίον θα αποφασίσει οριστικώς περί της αχρηστότητος. Εδώ όμως ακριβώς έγκειται ο κίνδυνος από τον οποίον θέλει να προφυλάξει ο νόμος τας αρχαιότητας. Τα μέλη του αρχαιολ. συμβουλίου θα κληθώσι να αποφασίσωσι περί αντικειμένων τα οποία και αυτοί δεν είδον και τα οποία ούτε οι αποστελλόμενοι εις Σουηδίαν αρχαιολόγοι θα δυνηθώσι να εξετάσωσιν επισταμένως, αφού πρόκειται περί τριών – τεσσάρων εκατοντάδων κιβωτίων.

Είναι βέβαιον από τούδε, Κύριε Πρόεδρε, ότι αρκετά μέλη του αρχαιολ. Συμβουλίου δεν θα δυνηθώσιν, ενόρκως εκτελούντες το καθήκον των να ψηφίσουν υπέρ της αχρηστότητος των εν Σουηδία ευρισκομένων αντικειμένων.

Και τότε τί θα συμβή; Θα υποχρεωθώσιν απλούστατα οι Σουηδοί να αποστείλωσιν όλα τα αντικείμενα εις την Ελλάδα δια να ληφθή κανονικώς και νομίμως η περί αχρηστότητος μερικών εξ αυτών απόφασις του αρχαιολ. συμβουλίου.

Αλλά δεν νομίζετε, Κύριε Πρόεδρε, ότι δεν είναι αξιοπρεπές να υποβληθώσιν οι άνθρωποι αυτοί εις τα έξοδα του ταξιδίου των Ελλήνων αρχαιολόγων αφ’ ού ο σκοπός, δια τον οποίον υποβάλλονται εις την δαπάνην ταύτην, ο εν Σουηδίαν δηλ καθορισμός των αχρήστων δεν πρόκειται να επιτευχθή;

Και άλλος σπουδαιότατος λόγος, Κύριε Πρόεδρε, επ’ εσχάτων αναφωνείς επιβάλλει την μετά μεγίστης προσοχής και επιμελείας υφ’ ολοκλήρου του αρχαιολογικού μας κόσμου εξέτασιν των αντικειμένων τούτων. Ανεγράφη εις ξένας εφημερίδας, ότι μεταξύ των ευρημάτων τούτων ανευρέθη η κλεις της ..κρητικής γραφής. Την σημασίαν του κοσμοϊστορικού τούτου γεγονότος αντιλαμβάνεται πας τις, όπως και την σημασίαν, την οποίαν αιφνιδίως αποκτώσι τα ευρήματα ταύτα της Ασίνης. η περί αχρηστότητος των ευρημάτων τούτων απόφασις έχομεν την γνώμην , ότι πρέπει να εξασφαλισθή δια νέου ειδικού και επιστημοτέρου νόμου και όχι, καθ’ όν χρόνον όλος ο επιστημονικός κόσμος στρέφει σε θαυμασμόν και ανυπομονησίαν τα βλέμματά του προς τα αντικείμενα ταύτα το Ελληνικόν κράτος να αποστέλλη δύο αρχαιολόγους δια να κρίνωσι περί της αχρηστότητος μερικών εξ αυτών εν Σουηδία.

Με την ακράδαντον πεποίθησιν, Κύριε Πρόεδρε, ότι την στιγμήν ταύτην εκτελώ εν των υψίστων μου καθηκόντων ως φρουρός των υπό την δικαιοδοσίαν μου αρχαιοτήτων, αναγκάζομαι να καταφύγω προς υμάς, αφού προηγουμένως τα πάντα, άνευ αποτελέσματος κατέστησα γνωστά εις τας προϊσταμένας μου αρχάς και αυτόν τον κ. Υπουργόν της Παιδείας. Έχον δε πλήρη την βεβαιότητα ότι θέλετε δώσει την πρέπουσαν λύσιν εις το ζήτημα τούτο διατάσοντες την αναστολήν της αναχωρήσεως των Ελλήνων αρχαιολόγων και την επιστροφήν όλων των εν Σουηδία ευρημάτων της Ασίνης εις την Ελλάδα … εάν η κυβέρνησις θέλει δύναται να αποστείλη τα πράγματι άχρηστα πράγματα εις Σουηδίαν.

Εν Αθήναις τη 11 Νοεμβρίου 1929

Μετά σεβασμού

Νικ. Ι. Μπέρτος

Έφορος  αρχαιοτήτων

Ζ’ αρχαιολ. περιφέρειας