Μία πρόταση για το νέο Αρχαιολογικό μουσείο Επιδαύρου

Συμμετοχές 2015

Ολόκληρη η παρουσίαση στο greekarchitects.gr

Η συζήτηση για την κατασκευή του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Επιδαύρου ξεκινά ήδη πριν από περίπου 60 χρόνια. Παρότι έγινε σειρά προτάσεων το 1956, το 1985, αλλά και το 2000, για διαφορετικούς λόγους, καμία δεν υλοποιήθηκε. Το θέμα επανήλθε  το 2014 από το Υπουργείο Πολιτισμού με μία συνολικότερη πρόταση  ανάπλασης του αρχαιολογικού χώρου του Ασκληπιείου, μέρος της οποίας είναι και το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο. Με αφορμή τα παραπάνω υπαρκτά δεδομένα, αναζητούμε τις αρχές, τις προϋποθέσεις και τους περιορισμούς  με βάση τους οποίους ένα αρχαιολογικό μουσείο μπορεί να ενταχθεί σε ένα ιστορικό χώρο με τόσο μεγάλο και σημαντικό παρελθόν, όπως η Επίδαυρος.

ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΧΩΡΟΥ-ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ-ΛΥΣΕΙΣ
Από τις πρώτες περιηγήσεις μας στο χώρο αντιληφθήκαμε πως η αποκατάσταση και η ευρεία χρήση του αρχαίου Θεάτρου έχει  επιφέρει την αυθαίρετη πρόσληψή του ως το κεντρικό και ίσως μοναδικό τοπόσημο του Ασκληπιείου. Η πορεία του επισκέπτη προσανατολίζεται και έχει ως αποκορύφωμά της το Θέατρο και συνεπώς τα υπόλοιπα μνημεία που αποτελούν την «καρδιά» του ιερού παραμένουν λιγότερο προβεβλημένα.

Σε αυτό το πλαίσιο και λαμβάνοντας υπόψη την υπαρκτή πρόταση του ΥΠ.ΠΟ. αποφασίζουμε μια σειρά από ενέργειες που στοχεύουν στην επανερμηνεία του χώρου και προτίθενται να του προσδώσουν την αίσθηση που εξέπεμπε στην αρχαιότητα.

Έτσι, μεταφέρουμε την είσοδο στη φυσική θέση του χώρου, στα αρχαία Προπύλαια και ακολούθως οργανώνουμε την πορεία στον αρχαιολογικό με μία κεντρική χάραξη, η οποία με διάφορα παρακλάδια μεταφέρει τον επισκέπτη στα σημαντικότερα μνημεία του Ασκληπιείου, προτού εντέλει τον οδηγήσει στο Θέατρο, το Παλιό Μουσείο και τα Ξενία του Άρη Κωνσταντινίδη.  Ως θέση για το νέο μουσείο επιλέγουμε το τέλος της καινούργιας πορείας (κοντά στο χώρο της σημερινής εισόδου), σε ένα οικόπεδο που διατηρεί οπτική επαφή με την καρδιά του αρχαιολογικού χώρου, αλλά ταυτόχρονα βρίσκεται σε σχετική απόσταση από αυτόν, αποτρέποντας οποιαδήποτε σύγκριση του Νέου Μουσείου με το πραγματικό έκθεμα, δηλαδή τα αρχαία μνημεία.

 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ- ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Η τοπογραφία της περιοχής αποτέλεσε την αφετηρία των πρώτων χαράξεων. Ο αρχαιολογικός χώρος της Επιδαύρου βρίσκεται στο πεδινό τμήμα μιας σειράς βουνών και λόφων οι οποίοι τον περιβάλλουν. Επιχειρούμε να περικλείσουμε-«προστατεύσουμε» τα δικά μας αρχαία ευρήματα, ενώ ταυτόχρονα τα στρέφουμε συμβολικά εκεί που ανήκουν, στον αρχαιολογικό χώρο.

 

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΙΑΣΗΣ
Μαθαίνοντας αναλυτικότερα την ιστορία του χώρου, ανακαλύψαμε το μεγάλο ενδιαφέρον που είχε η διαδικασία της ίασης, δηλαδή ο λόγος ύπαρξης του Ασκληπιείου και το στοιχείο που προσέδωσε στο χώρο την τεράστια φήμη αλλά και την μυστηριακή αίσθηση που το περιέβαλε κατά την αρχαιότητα. Καθότι η παραπάνω διαδικασία αποτελεί ουσιαστικά τον πυλώνα πάνω στον οποία στηρίχθηκε η δόμηση των βασικών συνθετικών αρχών του κτιρίου, ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή της, χωρισμένη σε βασικά στάδια.

Α) ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ
Είναι το στάδιο της πορείας του  ασθενούς από το λιμάνι της αρχαίας Επιδαύρου μέχρι το Ασκληπιείο. Περικλείει τη συναισθηματική κατάσταση της προσμονής μιας άγνωστης εμπειρίας και την ελπίδα ότι αυτή η εμπειρία θα αποτελέσει την αρχή μιας νέας ζωής.

Β) ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Ο ερχομός του ασθενούς στο Ασκληπιείο, σήμαινε την έναρξη μιας σειράς δραστηριοτήτων, οι οποίες είχαν κοινό σκοπό τον εξαγνισμό του σώματος και της ψυχής του. Η διαμονή σε ένα χώρο απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς και ηρεμίας, η ψυχαγωγία, η άθληση, καθώς και η θρησκευτική κατάνυξη, συνέβαλλαν όλα στη βελτίωση της ψυχικής κατάστασης του ασθενούς.

Γ) ΚΑΘΑΡΣΗ
Το νερό, ως στοιχείο κάθαρσης και ανανέωσης από ψυχικές ή σωματικές διαταραχές έπαιζε καθοριστική σημασία στα πρώτα στάδια της ίασης του ασθενούς. Αποτελούσε την πιο χαρακτηριστική έκφραση της φύσης στο ιερό, όπως μαρτυρά εξάλλου ο  μεγάλος αριθμός από λουτρά, κρήνες και πηγάδια που υπήρχαν στο χώρο.

Δ) ΕΓΚΟΙΜΗΣΗ
Την κατάλληλη ημέρα, οι ιερείς-θεραπευτές  οδηγούσαν τον ασθενή στο υπόγειο του Αβάτου , ενός διώροφου κτίριου στο κέντρο του Ασκληπιείου, όπου τον υπέβαλλαν σε μια διαδικασία ύπνωσης,  αναγορεύοντας τα θαύματα του Ασκληπιού προκειμένου να του προκαλέσουν  μιας μορφής αυθυποβολή για την εξαιρετική θεραπευτική δύναμη του θεού.

Ε) ΙΑΣΗ
Ο ασθενής, κοιμώμενος σε άμεση επαφή με τη γη, στο όνειρό του δεχόταν την επίσκεψη του θεού, ο οποίος είτε τον γιάτρευε, είτε τον συμβούλευε για την αγωγή που θα έπρεπε να ακολουθήσει. Στην πράξη βέβαια η ίαση γινόταν από τις ιερείς, οι οποίοι ακολουθούσαν την κατάλληλη θεραπεία κάθε φορά, ανάλογα με το πρόβλημα του ασθενούς.

Πέρα από το Άβατον, η Θόλος αποτελεί το άλλο κτίσμα που θεωρείται πως εξασφάλιζε την ίαση. Η σκοτεινή, λαβυρινθώδης δομή της, η οποία παραπέμπει σε ταφικό οικοδόμημα, επιτρέπει, σύμφωνα με το μύθο, την ερμηνεία της ως υπόγεια κατοικία του Ασκληπιού. Η γειτνίαση της Θόλου και του Αβάτου, καθώς και το γεγονός ότι οι οροφές των υπογείων των δύο κτισμάτων είναι ακριβώς στην ίδια στάθμη, οδηγεί στο νοητικό συνειρμό ότι τα δύο αυτά μυστικιστικά κτίρια συνέβαλαν με διαφορετικό τρόπο το καθένα στο θαύμα της ίασης. Το Άβατο αντιπροσώπευε το ρεαλιστικό μέρος και η Θόλος το υπερφυσικό, το θεϊκό.

ΣΤ) ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Η είσοδος του ασθενούς στο υπόγειο του Αβάτου, η παραμονή του στα έγκατα της γης και η τελική του έξοδος μπορεί να παραλληλιστεί με μίμηση θανάτου, καθώς “πέθαινε” η ασθένεια της ψυχής και του σώματος και ακολουθούσε η αναγέννηση, η άνοδος στο φως και η συνέχεια της ζωής.

Η αφήγηση της μαγικής αυτής διαδικασίας μας καθοδήγησε σε όλη τη διάρκεια της συνθετικής επεξεργασίας  του θέματος. Πέρα από την προφανή  λειτουργία του ως τόπος έκθεσης των σημαντικών ευρημάτων που βρίσκονται στις αποθήκες του αρχαιολογικού χώρου, βασικός  στόχος μας για το Νέο Μουσείο είναι να αναλάβει ενεργό ρόλο στην περιήγηση του επισκέπτη, ολοκληρώνοντας την αίσθηση που αποπνέει το Ασκληπιείο ως τόπος ίασης. Ο αρχαιολογικός χώρος έχει πολύ ισχυρό παρελθόν, το οποίο αξίζει να προβληθεί στο Νέο Μουσείο, ώστε ο επισκέπτης να μάθει τι ήταν και πως λειτουργούσε το Ασκληπιείο στην αρχαιότητα και πως η ίαση των ασθενών συνδυάστηκε με το πέρασμα από την μαγική στην επιστημονική ιατρική.

Η σταδιακή διαδρομή προς την αναγέννηση μεταφράζεται καθαυτή μέσα από ένα ΜΟΥΣΕΙΟ-ΠΟΡΕΙΑ με τις διαδοχικές φάσεις της εξελικτικής αυτής διαδικασίας να μεταφέρουν την αίσθησή τους και να μεταφράζονται χωρικά στο αντίστοιχο τμήμα του κτιρίου.

Παράλληλα η φύση της Θόλου και του Αβάτου, δεσμεύει τις αποφάσεις μας για το χειρισμό της πορείας στο μουσείο και καθιστά  βασικές προτεραιότητες για εμάς την κάθοδο του επισκέπτη μέσα στη γη καθώς μαθαίνει την ιστορία του Ασκληπιείου και ταυτόχρονα την εσωστρέφεια και τον μυστικισμό της πορείας  όσο εκείνος «βυθίζεται» στις λεπτομέρειες της διαδικασίας της ίασης.

Ακόμη, η ένταση του φωτός αλλά και ο τρόπος που αυτό εισέρχεται στο χώρο, αποτελεί βασικό συνθετικό εργαλείο, προκειμένου να ολοκληρώσει σε επίπεδο αισθήσεων την πορεία του επισκέπτη.

Τέλος, η παρουσία του νερού, η επαφή με το φυσικό περιβάλλον αρχικά στο αίθριο – καρδιά του μουσείου και στη συνέχεια σε μια εξωτερική πορεία προς την άνοδο-αναγέννηση, καθώς και η μεταφορά της αίσθησης του αρχαιολογικού χώρου μέσα από «θραύσματα» και «ίχνη», θα παίξουν ενεργό ρόλο στην κατανόηση των σταδίων και στην απόδοση της θαυματουργικής διαδικασίας.