Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΤΟΥ ΣΑΛΑ (1715), Μύθος ή πραγματικότητα

Napoli di Romania, e Monte Palamida Colle Prposte del Giancix_1708

Κατά την πολιορκία της πόλης του Ναυπλίου από τους Τούρκους, στην Δεύτερη Βενετοκρατία, έχοντας απορρίψει κάθε σκέψη για παράδοση οι Βενετοί, ο Σερασκέρης έστειλε 500 ιππείς για να βρουν στην περιοχή γύρω από το Ναύπλιο στρατηγικές θέσεις για το στρατό του αλλά και να καταστρέψουν το υδραγωγείο της Άρειας, από το οποίο έπαιρνε νερό η πόλη.

Έδωσε εντολή να χωριστεί ο στρατός του, 120.000 άνδρες, σε δύο τμήματα, εκ των οποίων το ένα να επιτεθεί στο φρούριο Παλαμήδι και το άλλο στην Πόλη και στην Ακροναυπλία. Ταυτόχρονα ειδοποίησε τον Τούρκικο στόλο που είχε αγκυροβολήσει κοντά στη Λέρνη να πλησιάσει στο Ναύπλιο και να το αποκλείσει δια θαλάσσης.

Την 1η Ιουλίου 1715 ένα τμήμα του Τουρκικού πυροβολικού καταλαμβάνει τον λόφο της Άρειας και αρχίζει να ρίχνει με τα κανόνια του κατά των προμαχώνων του Παλαμηδίου.

Όμως οι Τούρκοι λειτουργούσαν και “υπόγεια” προσπαθώντας να βρουν από “μέσα” το αδύνατο σημείο του φρουρίου. Είχαν ξεκινήσει, λοιπόν, μία ‘συνεννόηση” προδοσίας με σκοπό να καταλάβουν το Παλαμήδι όσο πιό αναίμακτα γινόταν. Κύριος αυτουργός αυτής της προδοσίας ήταν ο Γάλλος Συνταγματάρχης Σάλας, στον οποίο οι Βενετοί είχαν απόλυτη εμπιστοσύνη και γιαυτό τον είχαν διορίσει αρχηγό του πυροβολικού στο Παλαμήδι.

Πριν ο Σερασκέρης εισβάλλει στην Πελοπόννησο, είχε έρθει σε μυστική επαφή με τον Σάλα, ο οποίος είχε στείλει κρυφά τον υπασπιστή του με διάφορες πληροφορίες και σχέδια της πόλης του Ναυπλίου και των φρουρίων της καθώς και την υπόσχεση να παραδώσει το Παλαμήδι έναντι μεγάλης αμοιβής.

 

Το Παλαµήδι άρχισε να το κανονιτσάρη,

και γνώμην ειχ΄ ο τύραννος γλήνορα να το πάρη.

Σίγουρα τωχ, ο Αγαρηνός, στ΄ έταξε µεγάλα

διά να δώση χάρισµα του Καλογέλου Σάλα.

Φραντζέζος ήταν το σκυλί και ΄πιΒουλος στη γνώσι

Ανάπλι το περίφηµο να το κατασκλαβώση».

Monte Palamida nuovamente fortificato Delineato, e Scolpito da S. Vincenzo da Canal Patrizio Veneto nell’Accademia Argonautica_1708

Την επομένη ημέρα, Σάββατο 2 Ιουλίου, άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός, τον οποίο διεύθυνε από το στρατόπεδο του Σερασκέρη, ο υπασπιστής του Σάλα, κατά των σιταποθηκών της πόλης, με σκοπό να καταστραφούν και να στερήσει τον πληθυσμό από ψωμί, κάνοντας πιό γρήγορη την παράδοση της πόλης και των φρουρίων της.

Την Κυριακή, 3 Ιουλίου, ο Τούρκικος στόλος πλησίασε προς το Παλαμήδι και αποβίβασε στρατιώτες οι οποίοι συνεπλάκησαν με τους υπερασπιστές του Παλαμηδίου, κάτω από τα τείχη, και αποκρούσθηκαν. Η επίθεση των Τούρκων κατά του Παλαμηδίου επαναλήφθηκε, σφοδρότερη, και το πρωί της επόμενης ημέρας, Δευτέρας 4 Ιουλίου, όπου και πάλι αποκρούσθηκαν.

Σύμφωνα με τις παραδόσεις και τους θρύλους που διατηρήθηκαν στο Ναύπλιο, προκύπτει ότι λίγο πριν την τελευταία έφοδο των Τούρκων, την παραμονή της αλώσεως, ο Φρούραρχος και αρχηγός του πυροβολικού του Παλαμηδίου, Συνταγματάρχης Σάλας, έφραξε με καρφιά τις τρύπες των πυροβόλων με αποτέλεσμα την καταστροφή των πυροβόλων αλλά και μερους των τειχών καθώς και πτώση του ηθικού των αμυνόμενων.

Ο Σάλας, λίγο πριν την άλωση του Παλαμηδίου, ανακαλύφθηκε από τους Ενετούς, και παραδόθηκε στον όχλο, στην πόλη όπου σύμφωνα με την παράδοση τον ”κατασπάραξαν”.

Το σπίτι του Σάλα ήταν στη δυτική πλευρά των παράλιων τειχών, απέναντι ακριβώς απο το ναό του Αγίου Νικολάου. Ο λαός μετά την θανάτωση του Σάλα, πήγε με φωνές και κατάρες στο σπίτι του, όπου και το γκρέμισε “εκ θεμελίων”, και από τα ερείπια ύψωσε “στήλη αναθέματος”. Το οικόπεδο του σπιτιού του Σάλα θεωρείτο καταραμένο, και κανένας Τούρκος, λόγω των προλήψεων, δεν τολμούσε να οικοδομήσει, σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Η θέση του σπιτιού του Σάλα, ονομαζόταν μέχρι και στις αρχές του 1900, “Αλώνι του Σάλα” και χρησίμευε για να απλώνουν τα ρούχα οι πλύστρες της περιοχής. Μέχρι τις αρχές του 1900, σωζόταν μέρος της σωρού από τη στήλη του αναθέματος του Σάλα και αποτελούσε μάλιστα ένα από τα “αξιοθέατα” για τους ξένους επισκέπτες της εποχής.

Στη θέση αυτή, το 1859, ανήγειρε σπίτι ο Κορίνθιος δικηγόρος και βουλευτής Αναστ. Δημητριάδης, (μετέπειτα οικία Μανουσάκη).

Λέγεται, ότι στη Βενετία, όταν έγινε γνωστή η άλωση του Ναυπλίου, στήθηκε και εκεί στήλη αναθέματος για τον Σάλα, “προς αιωνίαν ατιμίαν” (AD AETERNAM INFAMIAM).

M. Palamida, nuovamente fortificato Delineato, e Scolpito da S. Vincenzo da Canal Patrizio V. nell’Accademia d’Argonauti

Παρ’ όλα αυτά από αρκετές πηγές, ενώ επιβεβαιώνεται η τοποθέτηση καρφιών στα πυροβόλα του Παλαμηδίου με την προσωπική εντολή του Γάλλου Συνταγματάρχη μηχανικού De la Salle, αμφισβητείται ότι είχε πρόθεση να προδώσει τους Ενετούς και να παραδώσει το φρούριο του Παλαμηδίου στους Τούρκους.

Ο Τάκης Μαύρος στο έργο του με τίτλο “Παλαμήδι, Ιστορική Αναδρομή, Αθήνα, 1988” που τμήμα του δημοσιεύεται στην Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού αναφέρει πως σύμφωνα με την έκθεση του Ενετού λογιστή Αλέξανδρο Καοτόρτα (Caotorta)

“Την ημέρα που οι Τούρκοι στερέωσαν το πόδι τους στον Περίβολο της Τανάλιας, πέθανε χτυπημένος από πυροβόλο όπλο στο στήθος ο συνταγματάρχης Διοικητής Cardosi και ο συνταγματάρχης La Salla, που ήταν και αυτός στο Παλαμήδι ως συνταγματάρχης και μηχανικός, παρέμενε εκεί ως αντικαταστάτης του Cardosi.

Την Τρίτη, αφού είχαν στερεώσει (οι Τούρκοι) την κατοχή τους στο Περίβολο της Τανάλιας, «εκάρφωσε» τα κανόνια, έτσι που να μη μπορούν πια να λειτουργή­σουν, γιατί όταν οι εχθροί θα κατελάμβαναν αυτό το οχυρό, να μη μπορέσουν να τα αξιοποιήσουν. Αλλά κακά ερμηνευμένη από τους στρατιώτες και από τους Έλληνες του Παλαμηδίου αυτή η ενέργεια, έφτασε η πληροφορία στον Εξοχότατο Διοικητή, ο οποίος τον καθήρεσε από τη θέση του, διέταξε να τον συλλάβουν και να του απαγγεί­λουν κατηγορία.

Σε αντικατάστασή του απεστάλη ο συνταγματάρχης Medin βοη­θούμενος από τον Ιππότη La Silua, μηχανικό. Ο συνταγματάρχης κατά τη διάρκεια της μεγάλης επίθεσης της Τανάλιας πληγώθηκε στο κεφάλι από βλήμα πυροβόλου όπλου και πέθανε. Αμέσως μόλις ο Ιπ. La Silua βρέθηκε πάνω στο Παλαμήδι, προσπάθησε να θέσει σε λειτουργία τα κανόνια, και άκουσα ακόμη ότι αποκαλύφτηκε προσυνεννόηση, (προδοσία). Τι απέγινε με τον συνταγματάρχη La Salla δεν γνωρίζω, αλλά άκουσα ότι από τη δίκη του δεν αποδείχτηκε η ενοχή του.”

 

Σύμφωνα με άλλη πηγή, ο Τάκης Μαύρος, (Συμφορά και αιχμαλωσία του Μωρέως, του Μάνθου Ιωάννου) αναφέρει:

“ο Ιωάννου εμφανίζει τον Γάλλο συνταγματάρχη του μηχανικού De la Salle, ο οποίος εκείνη την ημέρα αντικαθιστούσε τον φρούραρχο του Παλαμηδίου Cardosi που είχε σκοτωθεί, να:

«τρέχει στ’ Ανάπλι γλίγωρα τον Γενεράλη να γελάση

με τραδιμέντο[προδοσία, εξαπάτηση] του έδωσε την φόρμα[περιέγραψε] στα φορτία[οι θέσεις των πυροβόλων]

για να του δώση θέλημα να φτιάσουν τα καρφία.

Ορδίνιασε και έκαμαν καρφία διά κανόνια»,

και,

«Το μεσημέρι έδραμεν ως μανιωμένο φίδι,

και με την κάψι του Ηλιού τρέχει στο Παλαμήδι,

και άρχισε με την σπουδήν κανόνια να καρφώση

ότι είχεν γνώμην το σκυλί, το κάστρο να προδώση.»



Πέμπτη 7/7.

Οι αξιωματικοί του Παλαμηδίου κατεβαίνουν στην πόλη και ζητούν από τον Διοικητή να πληροφορηθούν το λόγο του «καρφώματος των κανονιών».

Πρέπει και εμείς να ηξεύρωμεν σαν τ’ είναι η αιτία

Αν έχωμεν να αφίσωμεν όλα μας τα φορτία,

Και έπρεπε την είδησην να δώσης στον καθένα

Κανόνια και μουρτάρια, γιατ’ είναι καρφωμένα;

Κ’ ευθύς εκακοφάνηκε πολλά του Γενεράλη

και έστειλε και τον έπιασε με ορδινά μεγάλη

…

και όντας τον κατέβασαν από το Παλαμίδι

ο Γενεράλης παρ’ ευθύς την ορδινία δίδει.

Τον Σάλα αυτόν τον έδωσε του Καπετάνιου Πάλη»[Αρχηγός των Αρβανιτών στρατολογημένος από τους Ενετούς]



Κι ο Πάλης οργισμένος γιατί του είχε σκοτώσει, από παρεξήγηση, όπως ανεφέρθη πάρα πάνω, τα «Ρωμιόπουλα», τον παρέδωσε στους «Ρωμαίους», κι αυτοί:

«τον κάμασι λιανά ωσάν τ’ αυτί του».

Στο σημείο αυτό ο Τάκης Μαύρος παίρνει θέση “Εδώ πρέπει να σταθούμε για λίγο, γιατί γύρω από τον επεισόδιο «του Σάλλα», έχει πλεχτεί ολόκληρος μύθος περί προδοσίας κ.λ.π.

Και ο τελευταίος δεκανέας του πυροβολικού μαθαίνει ότι, όταν πρόκειται να εγκαταλειφθεί ένα κανόνι, πρέπει να αχρηστεύεται γιατί αλλιώς προσφέρεται ακόμη ένα όπλο στα χέρια του εχθρού. Ο Σάλλα είχε συνεννοηθεί με τον Διοικητή του Ναυπλίου για την ανάγκη του «καρφώματος» και μάλιστα είχε πάρει και την άδεια να ετοιμάσει και τα καρφιά, όπως γράφει και ο ίδιος ο Ιωάννου. Άλλωστε το «κάρφωμα» έγινε τις μεσημβρινές ώρες. Η φρουρά που ήταν; Για το κάρφωμα ενός πυροβόλου χρησιμοποιείται ένα μακρύ ατσάλινο καρφί, που μπήγεται μέσα στο σωλήνα πυροδοτήσεως που μεταδίδει τη φλόγα στην εκρηκτική γόμωση και έως ότου το βγάλουν οι πυροτεχνουργοί, περνά αρκετός πολύτιμος χρόνος.”

Ταυτόχρονα αναφέρεται και σε δύο άλλες πηγές “έκθεση του Daniel Dolfin, Γενικού Διοικητού Μορέως και Νήσων, διετάχθησαν ανακρίσεις γι’ αυτό το θέμα. Από τις ανακρίσεις όμως αυτές δεν προέκυψε περίπτωση «mala fede» (κακοπιστίας) εις βάρος του Σάλλα, παρ’ όλον ότι οι Βενετοί είχαν κάθε συμφέρον να ρίξουν τις ευθύνες της αποτυχίας τους σε βάρος ενός νεκρού Γάλλου.”

“Εδώ θα πρέπει να προστεθεί και η άποψη του Γάλλου περιηγητή Depellegrin, που επεσκέφθη το Ναύπλιο τρία χρόνια μετά την άλωσή του. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του, ο Σάλλας δεν λυντσαρίστηκε αλλά σκοτώθηκε μαχόμενος πάνω στο Παλαμήδι μαζί με ένα Μαμωνά. Ας επανέλθουμε όμως εκεί που είχαμε διακόψει την αφήγηση του Μάνθου Ιωάννου.”

ΠΗΓΕΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ (ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ)

Η ΝΑΥΠΛΙΑ, ΜΙΧ. ΛΑΜΠΡΥΝΙΔΗΣ

Η κατάληψη του Παλαμηδίου και του Ναυπλίου από τους τούρκους το 1715, όπως περιγράφεται από τον Αλέξανδρο Καοτόρτα (Caotorta)

ΚΑΙ

Η κατάληψη του Παλαμηδίου και του Ναυπλίου από τους τούρκους το 1715, όπως περιγράφεται από τον Μάνθο Ιωάννου

Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού