EDWARD DODWELL περιήγηση στη Τίρυνθα και στο Λυγουριό

Κλασική και τοπογραφική Περιήγηση Στην Ελλάδα

Κατά τα έτη 1801, 1805, και 1806.

EDWARD DODWELL, Μέρος Β’

 

Στα ερείπια της Τίρυνθας

Στις 13, επισκεφθήκαμε τα ερείπια της Τίρυνθας,  όπου περάσαμε όλη την ημέρα. Αυτό το σημείο σήμερα ονομάζεται Παλαιά Ναυπλία. Φτάσαμε εκεί σε σαράντα λεπτά. Σύμφωνα με τον Ευστάθιο ονομαζόταν τειχιόεσσα , από τον Όμηρο, γιατί τα τείχη της κτίστηκαν από τους Κύκλωπες. Ο Ησίοδος την ονομάζει ευκτίμενον πτολίεθρον. Ο Απολλόδωρος επιβεβαιώνει ότι ανήκε στον Προίτο και οχυρώθηκε από τους Κύκλωπες. Αυτό το γεγονός αναφέρεται και από τον Στράβωνα. Ο Παυσανίας, δίνει μία σύντομη αλλά πλήρης και ενδιαφέρουσα περιγραφή. Αυτός λέει ότι «τα τείχη είχαν κατασκευαστεί από τους Κύκλωπες, και αποτελούνται από ακανόνιστες πέτρες, η μικρότερο από αυτές ήταν τόσο μεγάλη, που δεν μπορούσε να τραβηχτούν από ένα ζευγάρι μουλάρια. Τα κενά που σχηματίζονται στα  τείχη από τις μεγάλες πέτρες γεμίστηκαν από μικρότερες πέτρες που πρόσθεσαν περισσότερη αρμονία στη δομή.»

Παραθέτουμε μια πλήρη περιγραφή της παλαιότερης μορφής από τη κυκλώπεια τοιχοποιία. Τα τείχη της Τίρυνθας ίσως παρέμειναν ως τις μέρες μας σχεδόν στην ίδια κατάσταση στην οποία τα είχε δει ο Παυσανίας στο δεύτερο αιώνα, καθώς η πόλη ερημώθηκε πριν από την εποχή του, και δεν ήταν ποτέ κατά πάσα πιθανότητα κατοικήσιμα. Συγκρίνει τα τείχη για την υπέροχη αντοχή και τις διαστάσεις τους,με το  θησαυροφυλάκιο του Μινύα και τις πυραμίδες της Αιγύπτου. Πήρε το όνομά του από ένα γιο του Άργους, και αδελφό του Αμφιτρύωνα. Το πρώτο όνομά του, σύμφωνα με τον Ευστάθιο, ήταν Αλιείς, το οποίο ο Στέφανος ισχυρίζεται ότι έχει δανειστεί από ορισμένους αλιείς της Ερμιόνης, που εγκαταστάθηκαν σε αυτό το σημείο. Ο Παυσανίας αναφέρει οι θάλαμοι από τις κόρες του Προίτου βρίσκονταν μεταξύ Τίρυνθας και θάλασσας. Αυτές  ήταν μάλλον υπόγειες δομές παρόμοιες με του Θησαυρού του Ατρέα, αλλά δεν απομένει τίποτα από αυτά να δει επί του παρόντος.

Ο Στράβωνας  αναφέρει μια ακρόπολη ονομάζεται Λίκυμνα, δώδεκα στάδια από το

Ναύπλιο, αλλά δεν εκφράζει σαφώς ότι υπαινίσσεται την ακρόπολη της Τίρυνθας, η οποία θα μπορούσε, ωστόσο, να έχει διαφορετική ονομασία από την πόλη, όπως η Λάρισα του Άργους, η Καδμεία της Θήβας, και Ιθώμη της Μεσσηνίας. Υπάρχει, ωστόσο, η πιθανότητα, η  ακρόπολη της Τίρυνθας να ονομάστηκε Λίκυμνα, σύμφωνα με την μαρτυρία του Πίνδαρου ότι ο Λυκίμνιος, ο αδελφός της Αλκμήνης, σκοτώθηκε κατά λάθος στη Τίρυνθα από τα χέρια του Τληπόλεμος, γιού του Ηρακλή και της Αστυόχης, και ως εκ τούτου αυτό το όνομα θα μπορούσε να έχει δοθεί στην ακρόπολη.

Η πόλη της Τίρυνθας, όπως η Αθήνα, βρισκόταν στην πεδιάδα και κύκλωνε την ακρόπολη της πόλης. Ο χρόνος δεν έχει αφήσει ένα κατάλοιπο στη πόλη. Η ακρόπολη καταλάμβανε ένα χαμηλό βράχο επιμήκη τριάντα πόδια στο ύψος, στέκεται βόρεια και νότια ,η μια πλευρά βλέπει τη Ναυπλία και η άλλη τις Μυκήνες. Τα  τείχη περικλείουν ένα χώρο περίπου διακόσια σαράντα τέσσερα μέτρα σε μήκος, και πενήντα τέσσερα σε πλάτος. Έχουν κατασκευαστεί σε μια ευθεία γραμμή, χωρίς να ακολουθεί ακριβώς τις καμπύλες του βράχου. Τόσο μικρό το φρούριο φαίνεται ανάξιο του Τιρύνθιου ήρωα, αλλά αν και ο χώρος που καταλαμβάνει είναι μικρός, τα  τείχη είναι πραγματικά τιτάνια.

Γενικά πάχος τους είναι είκοσι ένα μέτρα, και σε ορισμένα σημεία είναι είκοσι πέντε. Το ύψος τους στο πιο καλό σημείο είναι σαράντα τρία πόδια. Σε ορισμένα σημεία υπάρχουν τετράγωνες προεξοχές στα τείχη με τη μορφή των πύργων, αλλά η προεξοχή είναι πολύ μικρή. Η πιο τέλεια από αυτές είναι στη γωνία Ν.Α. όπου το  πλάτος της είναι τριάντα τρία πόδια, και το ύψος σαράντα τρία και όταν κοίταξα από την κορυφή, θυμήθηκα το θάνατο του Ίφιτου.

Ο Πλίνιος αναφέρει ότι ο Θράσων  κατασκεύασε το πρώτο από τα τείχη των πόλεων. Ότι οι Κύκλωπες, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, πρωτοέχτισαν πύργους και κάστρα.

Η ακρόπολη της Τίρυνθας φαίνεται να είχε δύο εισόδους, από τις οποίες η μεγαλύτερη, περίπου στη μέση του ανατολικού τοίχου, έχει μεγάλο μέγεθος, και την πρόσοψη στους γειτονικούς λόφους. Καθώς το ανώτερο τμήμα από την πύλη έχει πέσει, η αρχική του μορφή δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί αλλά φαίνεται να έχουν περατωθεί σε ένα σημείο.

Από την αντίθετη ή δυτική πλευρά, προς το Άργος, υπάρχει μια μυτερή πύλη ακόμα ολόκληρη, η οποία είναι επτά πόδια δέκα ίντσες σε πλάτος στη βάση, και εννέα πόδια στο ύψος της στη παρούσα κατάσταση αλλά ένα σημαντικό μέρος του είναι σκεπασμένο από χώμα και ερείπια. Υπάρχει και μια άλλη πύλη παρόμοιας μορφής εντός της ακρόπολης, το πλάτος της βάσης είναι πέντε πόδια πέντε ίντσες, και το ύψος έξι πόδια οκτώ.

Το πιο αξιοπερίεργο ερείπιο της ακρόπολης είναι μια στοά, που το άνοιγμα της βλέπει τη Ναυπλία. Έχει αιχμηρή μορφή, ογδόντα τέσσερα πόδια σε μήκος, και πέντε πλάτος. Δεν είναι εύκολο να εικάσουμε τη χρήση αυτού του μέρους. Οι άλλες του ίδιου είδους βρίσκονται στις πιο αρχαίες Κυκλώπειες πόλεις της Ελλάδα και της Ιταλίας. Τα ερείπια των τειχών που παρατηρούνται στις αρχαίες πόλεις της Cora, Norba, Signia και Alatrium, στην Ιταλία, μοιάζουν με εκείνα της Τίρυνθας, το Άργος και τις Μυκήνες.

Όλοι οι εξωτερικοί τοίχοι της Τίρυνθας αποτελούνται από ακατέργαστες πέτρες.

Η μεγαλύτερη η οποία μετρήθηκε ήταν εννέα πόδια και τέσσερα εκατοστά σε μήκος, και τέσσερα πόδια σε πάχος. Συνηθισμένο μέγεθος είναι από τρία πόδια σε επτά.

Τα α΄ τείχη, ήταν κατά πάσα πιθανότητα όχι λιγότερο από εξήντα πόδια ύψος, τουλάχιστον έτσι φαίνεται από την ποσότητα των λίθων που έχουν πέσει στο έδαφος. Η Τίρυνθα καταστράφηκε από τους Αργείους, καθώς και τις Μυκήνες, περίπου 468 χρόνια πριν από τον Χριστό.

Μέσα από την ακρόπολη είναι μερικά αποσπασμένα τεμάχια, τα οποία έχουν λαξευθεί, και τα οποία φαίνεται να ανήκαν στις πύλες. Τα καλύτερα Κυκλώπεια τείχη στην Ελλάδα είναι τα τείχη της Τίρυνθας και των Μυκηνών αλλά είναι τόσο κατώτερα από τα πιο γιγαντιαία Κυκλώπεια τείχη της Norba, στο Λάτιο, η οποία ήταν των Πελασγών αποικία. Προς τα ανατολικά εμφανίζονται μερικοί άγονοι λόφοι, τα λατομεία από τα οποία προέρχονται τα υλικά για την κατασκευή της ακρόπολης.

Από την ακρόπολη της Τίρυνθας βλέπεις όλη την πεδιάδα του Άργους, με τα βουνά της, την πρωτεύουσά  της, και τον κόλπο της, τους λόφους των Μυκηνών, τη πόλη του Ναυπλίου, με το υπέροχο φρούριο, και, αμέσως κάτω τα ερείπια της Τίρυνθας. Ενώ ήμουν εδώ, λαμβάνοντας μια άποψη με την camera obscura μου(είναι μια οπτική συσκευή που προβάλλει μια εικόνα της γύρω περιοχής σε μια οθόνη), κάποιος Τούρκος αγάς πέρασε έφιππος, και απόρησε για την συσκευή μου. Τον άκουσα να ρωτάει τον οδηγό μου, “τι κάνει το Φράγκικο σκυλί με αυτό το μηχάνημα;” Ο οδηγός, ο οποίος ήταν φαρσέρ, τους είπε ότι  εγώ προσευχόμουν στην Παναγία. Αλλά σύντομα κατάλαβε το αστείο, και είπε, «μπορεί να προσευχηθεί στην Παναγία εδώ όσο θέλει, αλλά αν το σκυλί το κάνει στο Ναύπλιο, αλίμονο του».

Έκανα άκαρπες έρευνες σχετικά με τις σπηλιές και τους  λαβύρινθους κοντά στο Ναύπλιο, τα οποία χτίστηκαν από τους Κύκλωπες: μάλλον κοντά στους πρόποδες του όρους Παλαμηδίου, κοντά στη θάλασσα. Αλλά η εξέταση της περιοχής δεν είναι εύκολη. Οι Τούρκοι είναι εξαιρετικά επιφυλακτικοί για αυτό το φρούριο και αντιπαθούν τους ξένους. Τα ερείπια, που είναι ακόμα άγνωστα, θα έρθουν στο φως, όταν η αμοιβαία ζήλια των Ευρωπαϊκών δυνάμεων επιτρέψει στους Έλληνες να σπάσουν τις αλυσίδες τους, και να κυνηγήσουν εξοργισμένοι από το  έδαφός τους, που φιλοξενούν τους καταπιεστές, οι οποίοι έχουν εξαπλωθεί από τη σκιά της άγνοιας πάνω στη γη, που κάποτε φωτίστηκε από την επιστήμη, και οι οποίοι ασυνείδητα λυμαίνονται τη σεβάσμιο σκόνη του Πελοπίδα και των Ατριδών!

 

Στο Λυγουριό

Στις 14 προχωρήσαμε για την  Επίδαυρο. Μετά το Ναύπλιο παρατηρήσαμε πολλά μικρά και διάσπαρτα αρχαία απομεινάρια και σε πενήντα λεπτά πέρασαμε μέσα από το χωριό Κατσίγκρι (Kakingra,), μερικές εκατοντάδες βήματα από το οποίο βρίσκονται τα ερείπια ενός αρχαίου οικοδομήματος, που αποτελείται από κάποιους πεσμένους ογκόλιθους. Η εκκλησία του Άγιου Ανδριανού, ή Αδριανού,  είναι ένα ευδιάκριτο κτίριο , κοντά στο οποίο βρίσκονται τα ερείπια ενός μικρού αρχαίου φρουρίου. Οι τοίχοι είναι πολυγωνικής κατασκευής, και βρίσκονται σε μια απότομη ανηφόρα. Καθώς προχωρήσαμε παρατηρήσαμε κάποια άλλα ίχνη κοντά σε μια βαθιά χαράδρα, πέρα από αυτό υπάρχει το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου σε μια απομονωμένη ρεματιά στα αριστερά.

Η πεδιάδα που διασχίσαμε από το Ναύπλιο είναι στενή και άκαρπη, και οριοθετείται από άγονα υψώματα, από μια  ομοιόμορφη όψη. Παρεκλίμαμε λίγο για να εξετάσουμε τα ερείπια ενός αρχαίου τετράγωνου πύργου, που βρίσκεται στην άκρη της κοιλάδας. Ο πύργος αυτός ήταν ένα από τα μονοπύργια που χτίστηκε για να φρουρεί το πέρασμα από την περιοχή της Επιδαύρου με εκείνη του Ναυπλίου. Από τη θέση αυτή, προχωρήσαμε σε ένα μικρό ποτάμι, που ρέει σε μια βαθιά χαράδρα. Το έδαφος εδώ είναι γόνιμο, και καλλιεργείται με καλαμπόκι και φυτεμένο με ελιές.

Μισή ώρα από τα τελευταία ερείπια ο δρόμος μας έφερε στα ερείπια μιας μικρής αρχαίας πόλης και σε ένα  φρούριο με στρογγυλούς και τετράγωνους πύργους, οι πέτρες είναι μέτριων διαστάσεων, και το φρούριο φαίνεται να έχει που χρησιμοποιηθεί στη σύγχρονη εποχή, καθώς οι τοίχοι έχουν επισκευαστεί και τσιμέντο ασβεστοκονίαμα. Πρέπει να ήταν ένα σημαντικό μέρος, σε όλες τις εποχές.

Αυτά είναι ίσως τα ερείπια της Μιδέας, η οποία, σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, οχυρώθηκε από τον Περσέα. Ήταν ερείπια πριν από την εποχή του Παυσανία. Σύμφωνα με το Στράβωνα, Η Πρόσυμνα και ο ναός της Ήρας ήταν σε αυτή την περιοχή.

 

Μετά βγήκαμε από  αυτό το μέρος, περάσαμε μια βαθιά χαράδρα, που έχει ένα μικρό ρέμα, σε μικρή απόσταση από την οποία κάποια αρχαία απομεινάρια είναι ορατά, και ένα μοναστήρι παρατηρείται στους πρόποδες ενός λόφου στα δεξιά. Πολλά άλλα ίχνη και τα κεραμίδια διάσπαρτα στον κάμπο, και ολόκληρο το δρόμο από το Ναύπλιο φαίνεται να είναι περιοχή έντονα οχυρωμένη και πυκνοκατοικημένη. Ένα σιντριβάνι, το οποίο είναι κοντά στο δρόμο, αποτελεί ένα μικρό υπόγειο υδραγωγείο, μεταφέροντας το νερό για το γειτονικό χωριό Λυγουριό, όπου φτάσαμε αφού πέρασαμε κοντά στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, και μερικά αρχαία  απομεινάρια.

 

Το Λυγουριό, το οποίο είναι ένα μεγάλο χωριό, είναι περίπου πέντε ώρες από το Ναύπλιο,

και βρίσκεται στην είσοδο της μεγάλης πεδιάδας, στην οποία βρίσκεται ο ναός και το ιερό άλσος του Ασκληπιού.  Καταλαμβάνει το χώρο μιας μικρής αρχαίας πόλης, η οποία διαμορφώθηκε μετά από ένα μακρόστενο βράχο στους πρόποδες ορισμένων άγονων λόφων Τα τείχη της πόλης σε μεγάλο βαθμό έχουν καταστραφεί. Πολλά τμήματα και σωροί είναι διασκορπισμένα. Ο Παυσανίας αναφέρει το χωριό Λήσσα, μεταξύ της Μιδέας και της Επιδαύρου, το οποίο είχε το ναό της Αθηνάς.

Το Λυγουριό απαντά στη θέση της Λήσσας. Αλλά αν και περικυκλώθηκε από τους τοίχους, άξιζε το όνομα πόλις και  όχι της κώμη. Αυτό ήταν το όριο της αργείτικης και της Επιδαύριας περιοχής.

Σχετικά άρθρα

Στα ερείπια της Τίρυνθας και της Ναυπλίας – α’