Ο Βατοπεδινός κώδικας 655 στο Άγιον Όρος 13ος – 14ος αι.

 

 

 

 

 

Πρόκειται για αντίγραφο του κώδικα Urbinas Gr. 82, το οποίο βρίσκεται την Ιερά Μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους και είναι το μοναδικό ελληνικό αντίγραφο που βρίσκεται σε ελληνικό χώρο.

Συντάχθηκε και αυτός από τον μοναχό Μάξιμο Πλανούδη και τον πρώην Πατριάρχη Αλεξανδρείας Αθανάσιο περίπου στα τέλη του 13ου αι και στις αρχές του 14ου αι. Οι απόψεις για το πότε και από ποιους συντάχθηκε είναι πολλές από τους διάφορους μελετητές. Η πρώτη μνεία ύπαρξή του στο Βατοπέδι γίνεται το  1543. Για περίπου τρεις συνεχόμενους αιώνες το χειρόγραφο δεν αναφέρεται καθόλου και το 1838 το ανακάλυψε ο E. Zacharia. Αμέσως μετά, το 1840, επισκέφθηκε το Βατοπέδι, ο Ρώσος κόμης O. Davidov, ο οποίος επιστρέφοντας στην Πετρούπολη γνωστοποίησε την ύπαρξη του Βατοπεδινού κώδικα.

To 1841, ο Μηνάς Μινωίδης το εντόπισε, ως απεσταλμένος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, αφαίρεσε 7 φύλλα από τον κώδικα και κατέγραψε σε κατάλογο, όλα τα χειρόγραφα της Μονής. 

Το 1846 ο αρχιμανδρίτης P. Uspensci, περιγράφει το χειρόγραφο ενώ το 1853, ο διαβόητος πλαστογράφος Κων/νος Σιμωνίδης 21 φύλλα του χειρογράφου στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. 

Το 1858, επισκέφθηκε το Άγιον Όρος ο Petr Sebastianov, κρατικός σύμβουλος της Ρωσίας, με σκοπό την έρευνα και φωτογράφιση των θησαυρών του Αγίου Όρους. Ανάμεσα στα άλλα φωτογράφισε και μέρος του χειρογράφου, που είχε απομείνει, και υπάρχουν μέχρι και σήμερα στη Μονή. 

Βάσει αυτών των φωτογραφιών, τυπώθηκε το 1867, ένα φωτολιθογραφικό ομοιότυπο του χειρογράφου, από το οποίο και δημοσιεύουμε σήμερα (ίσως γι αυτό δεν είναι καθαρές αυτές οι απεικονίσεις των χαρτών).

Σύμφωνα με τους μελετητές ο Βατοπεδινός Κώδικας, θεωρείται από τους σπουδαιότερους της Γεωγραφίας, καθώς αποτελεί “ένα εξαιρετικής ποιότητας σπάνιο έργο τέχνης”, αν και “οι χάρτες του φαίνεται να είναι φτωχά αντίγραφα του κώδικα Urbinas. 

Ο κώδικας είναι γραμμένος σε συνεχές κείμενο και όχι σε στήλες ενώ λείπουν ο χάρτης της Οικουμένης και ο Πίνακας Ι και ΙΙ γιατί συγκαταλέγονται στα 21 φύλλα που κλάπηκαν από τον Σιμωνίδη. Επίσης παρατηρούνται κάποιες παραλείψεις των συντεταγμένων μερικών τοπωνυμίων που οφείλονται στον συντάκτη του κειμένου αλλά και στον τρόπο δεσίματος του βιβλίου. 

 

Πελοποννήσου θέσις