Φοίνικας, το νόμισμα του Καποδίστρια

17 Φεβρουαρίου 1831:

Ο Καποδίστριας ανακοινώνει την πρόθεση της κυβέρνησής του

να προχωρήσει στην έκδοση 3.000.000 φοινίκων σε χαρτονομίσματα.

Ο φοίνικας ή φοίνιξ ήταν η πρώτη χρηματική μονάδα που χρησιμοποίησε το κράτος της σύγχρονης Ελλάδας. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1828 με 1 φοίνικα να υποδιαιρείται σε 100 λεπτά, και αποτέλεσε τη βασική νομισματική μονάδα. Καθιερώθηκε να ισοδυναμεί με το 1/6 της μεταλλικής αξίας του ισπανικού δίστηλου, που κυκλοφορούσε ευρέως τότε στον ελλαδικό χώρο. Με το διάταγμα αυτό τέθηκαν σε κυκλοφορία τέσσερις εκδόσεις: ο αργυρός φοίνικας, το χάλκινο λεπτό με πολλαπλάσια τα πεντάλεπτα και τα δεκάλεπτα. Το 1830 κυκλοφόρησε και το εικοσάλεπτο.

Καθορίσθηκε από την Δ’ Εθνοσυνέλευση (στο Άργος). Στις 30 Ιουλίου 1829, μαζί με την εισήγηση του Καποδίστρια στη Δ’ Εθνοσυνέλευση του Άργους, παρουσιάστηκαν τα νέα νομίσματα του αργυρού Φοίνικα και των χάλκινων λεπτών (Εικ. 3), τα οποία διένειμε ο Γραμματέας της Επικρατείας σε έναν έκαστο των 237 πληρεξουσίων που είχαν εκλεγεί σε 84 περιφέρειες και των 3 πληρεξουσίων των όπλων.

Η επιλογή του Φοίνικα, ως σύμβολο και ονομασία του εθνικού νομίσματος, είναι καθαρά αλληγορική. Το μυθικό πουλί, που οι δοξασίες γι’ αυτό απαντώνται αδιάκοπα από την αρχαιότητα, υιοθετήθηκε ως σύμβολο από τους Έλληνες ήδη από το 1821. Ο μυθικός Φοίνικας συμβολίζει την αναγέννηση του Ελληνικού Έθνους και την πάταξη του θανάτου μέσω της χριστιανικής πίστης. Οι ακτίνες συμβολίζουν το φως που διαλύει το σκότος.

Για την κοπή των νομισμάτων αγοράσθηκαν, ύστερα από τη σύναψη δανείου 15.000.000 ρουβλίων μεταξύ της κυβέρνησης του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους και της Ρωσίας, 5 μηχανές κοπής, μία για κάθε νόμισμα. Τα πρώτα νομίσματα του ελληνικού κράτους κόπηκαν στην Αίγινα. Χαράκτες των νομισμάτων ήταν ο Αρμένιος χρυσοχόος Χατζηγρηγόρης Πυροβολιστής έως το 1830 και οι Γεώργιος Παπακωνσταντόπουλος, Γεώργιος Δημητρακόπουλος και ο Δημήτριος Κόντος από το 1830 έως το 1833 με διάφορες εναλλαγές.

Το απαιτούμενο μέταλλο για την παραγωγή των νομισμάτων, συγκεντρώθηκε από νηοψίες πλοίων για το υλικό των αργυρών νομισμάτων, και από τα λάφυρα που περισυνελέγησαν από τους Τούρκους κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης για τα χάλκινα.

Η έλλειψη των πολύτιμων μετάλλων, η παλαιότητα του μηχανήματος και η απειρία των τεχνικών και η μη ευρεία χρήση τους από τους πολίτες ανάγκασε τον Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια να ανακοινώσει στις 17 Φεβρουαρίου 1831 την πρόθεση της κυβέρνησής του να προχωρήσει στην έκδοση 3.000.000 φοινίκων σε χαρτονομίσματα. Η εθνοσυνέλευση επικύρωσε μόνο για 1.000.000 φοίνικες και τελικά η συνολική αξία όλων των χαρτονομισμάτων έφτασε τους 500.000 φοίνικες. Τα χαρτονομίσματα ήταν τυπωμένα μόνο από τη μία πλευρά, ενώ στο πίσω μέρος των χαρτονομισμάτων ο κυβερνητικός ελεγκτής έγραφε διαγωνίως την αξία του χαρτονομίσματος, και αναγράφοντας τον αριθμό κυκλοφορίας τοποθετούσε και τη δική του υπογραφή.