Πραγματοποιήθηκε, την Τρίτη 14 Δεκεμβρίου 2021, η διάλεξη του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Αντώνη Κοτσώνα*, σε συνεργασία με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη με θέμα “Η αμερικανική ναυτική μοίρα της Μεσογείου και η ελληνική επανάσταση: Η επιχείρηση στη Μύκονο και ο ρόλος του πειρατή Μερμελέχα”.

Ο κ. Κοτσώνας αφού μας παρουσίασε το ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής, τόσο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, όσο και στην Αμερική, μας ανέλυσε τους λόγους της παρουσίας της αμερικανικής ναυτικής μοίρας στο Αιγαίο, τις επεμβάσεις της, τις διπλωματικές της κινήσεις τόσο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία όσο και με την Ελληνική Διοίκηση.

Σύμφωνα με τον καθηγητή “Στο Αιγαίο της επαναστατικής περιόδου παρατηρήθηκε ραγδαία αύξηση της πειρατείας. Για να προασπίσουν τα εμπορικά τους συμφέροντα, διάφορες δυτικές δυνάμεις, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ, έστειλαν ναυτικές μοίρες στο Αιγαίο. Μολονότι δεν έχει μελετηθεί επαρκώς, η δράση των μοιρών αυτών εγείρει πολλά ενδιαφέροντα ζητήματα. Η ανακοίνωση επικεντρώνεται στη δράση της αμερικανικής ναυτικής μοίρας, που αντιπροσωπεύει την πρώτη επαφή ενός μεγάλου αριθμού Αμερικανών με την Ελλάδα. Εξετάζονται όψεις του πολιτικού ρόλου και των τακτικών επιχειρήσεων της μοίρας, καθώς και της πολιτισμικής διάδρασης των στελεχών της με τους επαναστατημένους Έλληνες. 

Ειδική αναφορά γίνεται σε μια βίαιη επιχείρηση στη Μύκονο κατά το 1827, η οποία στόχευε τον πειρατή Μερμελέχα, έναν τοπικό, σχεδόν μυθιστορηματικό ήρωα που κέντρισε ανέλπιστα το ενδιαφέρον των Αμερικανών. Το ενδιαφέρον αυτό εξετάζεται στο πλαίσιο του φιλελληνικού ρεύματος που σάρωνε τις ΗΠΑ την εποχή εκείνη, καθώς και στο πάθος του αμερικανικού κοινού για πειρατικές ιστορίες. Γενικότερα, η ανακοίνωση αποκαλύπτει τον ρόλο της αμερικανικής ναυτικής μοίρας της Μεσογείου στη μεταφορά περιγραφών και εικόνων των επαναστατημένων Ελλήνων στην Αμερική.”

Η διάλεξη πλαισιώθηκε με την παρουσίαση υδατογραφιών του Joseph Partridge**, από το Ναύπλιο, τις Σπέτσες, τον Πόρο, την Μήλο, την Τήνο, την Μυτιλήνη και τη Σμύρνη αλλά και το πορτρέτο του Μερμελέκα και της συζύγου του.

 

Napoli di Romania. Πανοραμική θέα στο Ναύπλιο με το κάστρο Μπούρτζι στα αριστερά. Το αγκυροβολημένο αμερικανικό πολεμικό πλοίο μπορεί να είναι το USS Warren. Αυτή η εικόνα ήταν μια από αυτές που χαράχτηκε από τον Francis Kearny. Ζωγραφίστηκε από τον Joseph Partridge, 1829

Ίσως η πρώτη απεικόνιση αμερικανικού πολεμικού πλοίου στο Ναύπλιο (1829)

Από προηγούμενη δημοσίευση μου, στηριζόμενη σε δημοσίευμα της Αγγλικής εφημερίδας “Morning Post”*** προκύπτει ότι σύμφωνα με τις πληροφορίες της εφημερίδας, που όμως δεν είχαν διασταυρωθεί από άλλες πηγές, ο επικεφαλής της μοίρας πλοίαρχος John Rodgers ήταν εξουσιοδοτημένος από την κυβέρνησή του να διαπραγματευτεί με την προσωρινή πολιτική ηγεσία των επαναστατών την σύναψη εμπορικής συνθήκης με την παράλληλη παραχώρηση από τις Η.Π .Α . έξι φρεγατών για το ναυτικό της Επανάστασης, ενώ ή Ελληνική πλευρά θά παραχωρούσε στον Αμερικανικό στολίσκο μία ναυτική βάση, στη Μήλο.

Morning Post, 24/10/1825

Σύμφωνα με τους μελετητές, αν οι πληροφορίες της εφημερίδας ήταν σωστές, δεν κατέληξαν, σε κάποιο θετικό αποτέλεσμα είτε γιατί τα βρετανικά συμφέροντα είχαν ήδη αποκτήσει ισχυρά ερείσματα στην επαναστατημένη Ελλάδα, είτε γιατί οι Αμερικανοί αποφάσισαν να διατηρήσουν ομαλές τις πολιτικές και εμπορικές σχέσεις, πού πρόσφατα είχαν συνάψει με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Στις ίδιες πληροφορίες αναφέρθηκε και ο κ. Κοτσώνας αλλά με πηγή τα ημερολόγια και τις αναφορές των Αμερικανών ναυτικών.

 Σε ερώτησή μου αν έχει διαπιστώσει, από την έρευνά του, να έχουν καταγραφεί συγκεκριμένες προτάσεις από την Αμερικανική πλευρά και τί ανταλλάγματα ζητήθηκαν από τους Έλληνες προκειμένου να δοθεί ναυτική βάση στο Αιγαίο, ο κ. Κοτσώνας απάντησε ότι όντως προκύπτει από την έρευνά του ότι υπήρχαν σχέδια για την δημιουργία Αμερικανικής ναυτικής βάσης αλλά δεν προκύπτει από πουθενά ότι ήταν σχεδιασμός από την Αμερικανική Κυβέρνηση και υποθέτει ότι ήταν σκέψεις των υπεύθυνων της Αμερικανικής ναυτικής μοίρας.

Μία διάλεξη που πραγματικά φωτίζει άλλη μία πλευρά της ελληνικής επανάστασης και που χρήζει περαιτέρω έρευνα.

 

Γιώργος Χατζόπουλος

*Ο Αντώνης Κοτσώνας είναι αναπληρωτής καθηγητής Μεσογειακής Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Ινστιτούτο Μελέτης του Αρχαίου Κόσμου, στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

 

**αμερικανός ναύτης στο πολεμικό πλοίο USS Warren, το οποίο ήταν μέρος των πλοίων που αποτελούσαν την Αμερικανική ναυτική μοίρα, που ήταν επιφορτισμένη με την προστασία αμερικανικών εμπορικών πλοίων από πειρατές

***Ναύπλιο 1825, Οι Πρώτες Συζητήσεις Για Απόκτηση Αμερικανικής Ναυτικής Βάσης Στο Αιγαίο