Παναγιώτης Ζωγράφος
Αυτοδίδακτος λαϊκός ζωγράφος,
αγιογράφος της μεταβυζαντινής λαϊκής παράδοσης
και αγωνιστής
Όταν ο στρατηγός Μακρυγιάννης αποφάσισε να γράψει στα Απομνημονεύματά του, τους αγώνες των Ελλήνων για την ελευθερία, κατάλαβε πως εκτός από τον γραπτό λόγο χρειαζόταν και εικόνες, όχι μόνο γιατί οι Έλληνες τότε ήταν σε μεγάλο βαθμό αγράμματοι, αλλά και γιατί πίστευε ότι έτσι θα μπορούσε να εξιστορήσει και την στρατηγική που χρησιμοποίησαν.
Αρχικά απευθύνθηκε σε έναν Ευρωπαίο να του ζωγραφίσει, γρήγορα όμως κατάλαβε ότι δεν χρειάζονταν καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις, αλλά αλλά εικόνες περιγραφικές με όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα ήταν ικανά να εξιστορήσουν με ακρίβεια το θέμα που απεικόνιζαν.
Έτσι απευθύνθηκε στον Παναγιώτη Ζωγράφο ο οποίος καταγόταν από τη Λακωνία (Βορδόνια) και πολέμησε στο πλευρό του και του ζήτησε να μεταφέρει τις μνήμες του, τις σχετικές με τις πιο σημαντικές στιγμές του αγώνα.
Η προσπάθεια για την απεικόνιση ξεκίνησε νωρίς το 1836 και τελείωσε το 1839. Έγινε ύστερα από προσωπική υπόδειξη του Μακρυγιάννη. Έτσι κατασκευάστηκαν 25 πίνακες, οι 21 απεικονίζουν μάχες ενώ οι υπόλοιποι 4 είναι συμβολικοί.
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Πτώσις της Κωνσταντινουπόλεως».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Η δικαία απόφασις του Θεού για την απελευθέρωση της Ελλάδος».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχαι Άργους Αγιονορίου Κορίνθου (και καταστροφή του Δράμαλη)».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχαι των Ελλήνων εις Καρπενήσι και Καλιακούδα».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχαι των Ελλήνων κατά των Τούρκων εις την γέφυρα της Αλαμάνας Β’».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχη πρώτη των Αθηνών».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχη της Γραβιάς. Το Χάνι».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχη της Λαγκάδος Κομπότι και Πέτα».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Ναυμαχίαι γενικαί των Ελλήνων».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Πόλεμος συγκροτηθείς εις Άρταν».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Πόλεμος της Τριπολιτζάς και των πέριξ αυτής χωρίων».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Πόλεμος των Βασιλικών».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Πόλεμος των Ελλήνων εις Ράχοβα».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Διάφοραι πολιορκίαι του Μεσσολογγίου».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Η Μάχη του Ανάλατου».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Η μάχη του Πειραιά».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Η πολιορκία των Αθηνών».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Κάδρον της Δυτικής Ελλάδος κέντρο η Βόνιτσα».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχαι διάφοραι της Ανατολικής Ελλάδος, κέντρο αι Θήβαι».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχαι της Κρήτης και Σάμου».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Μάχη των Μύλων της Ναυπλίας».
Ζωγράφος Παναγιώτης, «Πολιορκία και μάχαι του Ναβαρίνου».
Όταν τελείωσαν οι πίνακες το 1839 ο Μακρυγιάννης έκανε ένα δείπνο στο σπίτι του και τους παρουσίασε. Συνολικά ο Παναγιώτης Ζωγράφος έφτιαξε πέντε σειρές. Μια σειρά χάρισε στον Βασιλιά Όθωνα, τρεις σειρές στους τρεις πρέσβεις των μεγάλων δυνάμεων για να τις δώσουν αντίστοιχα στον Τσάρο της Ρωσίας, τη βασίλισσα της Αγγλίας και τον βασιλιά της Γαλλίας και μια σειρά η οποία ήταν η μόνη που είχε γίνει σε ξύλο,κράτησε ο ίδιος. Την σειρά που έγινε σε ξύλο την υπογράφει ο Παναγιώτης Ζωγράφος ενώ στις άλλες βοήθησε και ο γιος του Δημήτρης. Από αυτές τις πέντε σειρές σήμερα σώζονται μόνο δύο και μια σειρά κομματιασμένη,αυτή του ιδίου του Μακρυγιάννη σε ξύλο.
Η μια από αυτές βρίσκεται στην Αγγλία στην βιβλιοθήκη του Πύργου του Ουίνσδορ (ορατοί είναι μόνο δύο πίνακες, η Μάχη της Αλαμάνας και η πολιορκία του Μεσολογγίου). Η τύχη της γαλλικής και της ρωσικής σειράς παραμένει άγνωστη. Η σειρά που είχε προσφέρει στον ‘Οθωνα βρέθηκε στη Ρώμη απ’ όπου σε καλλιτεχνικό πλειστηριασμό την αγόρασε το 1909 ο Ιωάννης Γεννάδειος, ενώ το 1926 ανέθεσε στον Frederic Boissona να βγάλει μια σειρά από πολύ ωραίες λιθογραφίες και να κάνει ένα λεύκωμα με 140 αντίγραφα. Μία συλλογή από αυτές (μόνο 11 πίνακες) βρήκα στο Βρετανικό Μουσείο. Στο Εθνικό Ιστορικό μουσείο σώζονται οκτώ πίνακες.
ΠΗΓΕΣ