Εν συντομία, η Ταχυδρομική Ιστορία στην Ελλάδα

και ο ρόλος της πόλης του Ναυπλίου ως Πρωτεύουσα

και ως κόμβος μεταφοράς ανάμεσα

στη Πελοπόννησο και την Αθήνα

 

 

Γενικόν Ταχυδρομείον, ίδρυση

Στις 24 Σεπτεμβρίου 1828 ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας υπέγραψε ψήφισμα «περί συστάσεως τακτικής ταχυδρομικής συγκοινωνίας» ιδρύοντας το «Γενικόν Ταχυδρομείον».

Στην Αθήνα ο ταχυδρόμος, ερχόμενος από το Ναύπλιο, την τότε πρωτεύουσα, «ανήρχετο επί βαρελίου, αναγιγνώσκων εις επήκοον των συγκεντρωμένων κατοίκων τας επί των επιστολών διευθύνσεις. Εν περιπτώσει καθ’ ην δεν εμφανίζοντο οι αποδέκται, αι επιστολαί εκαίοντο επιτόπου».

Την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το ταχυδρομικό σύστημα «μενζίλι», χρησιμοποιεί έφιππους ταχυδρόμους «τατάρηδες», οι οποίοι ανήκουν σε ξεχωριστό προνομιούχο τάγμα με ιδιαίτερο κώδικα ενδυμασίας, εναλλάσσονται στους σταθμούς «μενζίλ χανέδες» και μεταφέρουν τις διαταγές και τα φιρμάνια στις επαρχιακές υπηρεσίες Παράλληλα, υπάρχει έκτακτο ταχυδρομείο με πεζούς «οι πεζόδρομοι», για την εξυπηρέτηση των ιδιωτών. Ενώ οι πρώτοι είναι μισθωτοί, οι δεύτεροι παίρνουν ένα «ποδοκόπι» ή «αγιακτερί» από τα χωριά, τα οποία είναι υποχρεωμένα να τους δώσουν επίσης στέγη και τροφή (κονάκι), γεγονός που προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια.

Στην Επανάσταση του 1821, οι ανάγκες του αγώνα καθιστούν επιτακτική την οργάνωση ταχυδρομικής υπηρεσίας. Χρησιμοποιείται το πλαίσιο της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Εκτακτοι πεζοί ή έφιπποι ταχυδρόμοι (οι «γραμματοφόροι» ή «πεζόδρομοι» της Διοίκησης, οι «πεζοί», οι «σουρτζήδες»…) κάτω από τις τοπικές αρχές, έχουν ως επάγγελμα ή προσωρινή ενασχόληση τη μεταφορά της αλληλογραφίας. Τις δαπάνες της μεταβίβασης κυβερνητικών διαταγών επωμίζονται και πάλι οι χωρικοί, ενώ οι αποστάσεις είναι μεγάλες και δύσκολες. Υπάρχουν τοπικά ταχυδρομεία, τα οποία διοικούν πρόκριτοι και επιχειρηματίες, ενώ συχνό φαινόμενο είναι η παραβίαση του απορρήτου της αλληλογραφίας και η μεγάλη αργοπορία στην παράδοση των επιστολών.

Η πρώτη ενέργεια για την οργάνωση των επικοινωνιών γίνεται από το Δημήτριο Υψηλάντη τον Ιούλιο του 1821. Ερχόμενος ως πληρεξούσιος του αδελφού του Αλέξανδρου, «Γενικού Επιτρόπου της Αρχής» της Φιλικής Εταιρείας, υποβάλλει στους προκρίτους της Πελοποννήσου ένα σχέδιο που προβλέπει την οργάνωση ταχυδρομικής εξυπηρέτησης. Το σχέδιο μένει στα χαρτιά.

Το Φεβρουάριο του 1822 ο Δημήτριος Υψηλάντης επιδιώκει τη σύσταση «δημοσίων ιπποστασιών και σταθμών», των «μενζίλχαδένων» δηλαδή της Τουρκοκρατίας. Στα τέλη του ίδιου μήνα η Πελοποννησιακή Γερουσία καλείται επισήμως να αποκτήσει 25 άλογα και ο Αρειος Πάγος 15 για την αποστολή ειδήσεων και διαταγών από τη Διοίκηση.

 

 

 

 

 

 

 

Ο Ιωάννης Κωλέττης, Μινίστρος (Υπουργός) των Εξωτερικών είναι ο άνθρωπος που σχεδόν επιτυγχάνει την οργάνωση ικανοποιητικής Κυβερνητικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας, αξιοποιώντας την εμπειρία που έχει αποκτήσει από την προϋπηρεσία του σε θέματα οργάνωσης στην Αυλή του Αλή Πασά στα Γιάννενα. Οι ταχυδρόμοι του Κωλέττη είναι συνήθως έκτακτοι υπάλληλοι, επιλεγμένοι από τις εκάστοτε τοπικές αρχές.

 

 

Μη αρκούμενος στους «Εκτάκτους Πεζούς της Διοικήσεως» ο Κολοκοτρώνης με την ιδιότητα του Αρχηγού των Στρατευμάτων της Πελοποννήσου είναι από τους πρώτους που εισηγούνται την οργάνωση τακτικών ταχυδρομείων. Με επιστολή του προς το «Μινιστέριον των Εσωτερικών», επισημαίνει την ανάγκη «να μετακομίζονται γρήγορα οι διάφορες ειδήσεις, όσες μάλιστα εξαρτώνται από ουσιώδεις περιστάσεις και υποθέσεις πατριωτικές, των οποίων το κρίσιμο δεν χρειάζεται αναβολή». Ζητά δηλαδή τη συστηματοποίηση της διεξαγωγής της ταχυδρομικής υπηρεσίας βάσει της οργάνωσης των «μενζιλίων» που χρησιμοποιούν και οι τουρκικές αρχές όπως ο Κωλέττης.

Η εισήγηση του Γέρου του Μοριά εγκρίνεται αμέσως και συστήνεται ταχυδρομείο, η οργάνωση του οποίου ανατίθεται στον Αθανάσιο Καρδαρά από το χωριό Ζυγοβίτσι της Γορτυνίας που συνεχίζει να υπηρετεί ως Ταχυδρομικός εργολάβος στο Ταχυδρομείο στα χρόνια μετά την απελευθέρωση, όπως προκύπτει από το υπ’ αριθμ. 1616 έγγραφο της Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος προς το Μινιστέριον των Εσωτερικών : «Εγνώσθησαν τα διαλαμβανόμενα εν τη αναφορά από γ’ Ιουνίου υπ’ αριθμ. 594 και εγκρίνεται το προβαλλόμενο σχέδιον περί συστάσεως μενζιλίου, μετά της διαφοράς ταύτης, ότι το μενζίλιον πρέπει να συσταθεί όπου ευρίσκεται η Διοίκησις. Ο Μίνιστρος των Εσωτερικών να ενεργήση αυτό τούτον, διδών και αποχρώσαν την απόκρισιν προς τον Στρατηγόν Κολοκοτρώνη».

Τα έγγραφα πιστοποιούν ότι το 1823 λειτουργεί όντως ένα τακτικό έφιππο ταχυδρομείο, διοικούμενο από τον Αθανάσιο Καρδαρά, που συμβάλλει έτσι στην οργάνωση μιας στοιχειωδώς υπάρχουσας υπηρεσίας. Αρχικά συστήνονται Ταχυδρομικά Γραφεία στην Τρίπολη, το Αργος και την Επίδαυρο και αργότερα σε άλλες πόλεις.

Προσπάθειες για την σύσταση αποτελεσματικών ταχυδρομείων έγιναν και από τον συνταγματάρχη Στάνχοουπ αλλά και από τον φιλέλληνα Συνταγματάρχη Φαβιέρο.

Η πρωτοβουλία του συνταγματάρχη Στάνχοουπ

 

 

Σοβαρή πρωτοβουλία για τη σύσταση Γενικού Ταχυδρομείου αναλαμβάνει ο Αγγλος συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοουπ. Με υπόμνημά του προς τη Διοίκηση εισηγείται την οργάνωση από την αρχή μιας ταχυδρομικής υπηρεσίας με κέντρο την Τριπολιτσά και με ανταπόκριση προς τη Γαστούνη, το Ναύπλιο και την Κόρινθο και, περαιτέρω, από την Γαστούνη προς τη Δυτική Ελλάδα, τα Επτάνησα και την Ευρώπη, από το Ναύπλιο προς τα νησιά του Αιγαίου και από την Κόρινθο προς την Ανατολική Ελλάδα.

Η προσπάθεια του φιλέλληνα Συνταγματάρχη Φαβιέρου

Νέα προσπάθεια οργάνωσης Γενικού Ταχυδρομείου γίνεται από τον οργανωτή του πρώτου τακτικού ελληνικού στρατού, το Γάλλο Βαρόνο, Συνταγματάρχη Κάρολο Φαβιέρο (Charles Nicole Fabvier) αρχές του 1826, με άδεια της Διοίκησης, για τη μεταβίβαση της αλληλογραφίας μεταξύ Ναυπλίου και Αθήνας. Το μεγαλόπνοο σχέδιο του φιλέλληνα Συνταγματάρχη, αποβλέπει στην ένωση της Αθήνας με το Ναύπλιο και την Ανατολική Ελλάδα μέσω εναλλασσόμενων τακτικών «πεζοδρόμων». Προβλέπει την αναχώρηση ενός κάθε Δευτέρα βράδυ από Αθήνα για Μέγαρα, την άφιξή του εκεί Τρίτη πρωί, την αναχώρηση άλλου από τα Μέγαρα την Τρίτη και την άφιξή του στο Καλαμάκι το ίδιο βράδυ. Προβλέπει επίσης την αναχώρηση άλλου από εκεί για Ναύπλιο με άφιξη την ίδια ημέρα, δηλαδή την τρίτη συνολικά ημέρα από την αναχώρησή του από την Αθήνα.

 

 

 

Ορίζεται ένας επιστάτης του ταχυδρομείου, που εκδίδει και σχετική «Δηλοποίησιν».

 

 

 

 

Η γεμάτη απογοήτευση από την έλλειψη βοήθειας της Διοίκησης επιστολή του Συνταγματάρχη Φαβιέρου προς το Διονύσιο Ρώμα στη Ζάκυνθο το Μάιο του 1826, αποκαλύπτει ότι το σχέδιο δεν ευδοκίμησε. Στα μέσα του ίδιου χρόνου η κυβέρνηση επιβάλλει νέα λογοκρισία σε όλη την αλληλογραφία του Ναυπλίου, επίσημη και ιδιωτική, αποφασίζοντας μάλιστα να υπαγάγει την ταχυδρομική υπηρεσία στη Γενική Αστυνομία, που ασκεί και τη λογοκρισία.

Η σύγχρονη Ταχυδρομική Υπηρεσία συστήνεται με ψήφισμα του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια (28 Σεπτεμβρίου 1828), που εκδίδεται στον Πόρο. Το διάστημα 1849-1881, λειτουργούν Ελληνικά Ταχυδρομεία σε περιοχές που κατέχουν οι Τούρκοι όπως η Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Αλεξάνδρεια, Ιωάννινα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Αρτα και Πρέβεζα. Χαρακτηριστικός σταθμός της εξέλιξης του ταχυδρομείου θεωρείται το έτος 1840, όταν ο Άγγλος Hill εισάγει τη μεταρρύθμιση της τιμολόγησης με γραμματόσημα. Το πρώτο ελληνικό γραμματόσημο, με την κεφαλή του Ερμή, κυκλοφορεί το 1861.

Πηγή

• Η ιστορία του ταχυδρομείου Αρκάδων Χρόνοι

• Τα Πρώτα Ταχυδρομεία Α’ 1821-1827 Γιάννη Βλαχογιάννη